Vợ Chồng A Phủ - Tô Hoài

Trong bài cảm nghĩ về Vợ chồng A Phủ, Tô Hoài viết: “Những điều kì diệu là dấu trong cùng cực đến thế, mọi thế lực của tội ác cũng không giết được sức sống con người. Lay lắt, đói khổ, nhục nhã Mị vẫn sống âm thầm, tiềm tàng, mãnh liệt. (Tác phẩm văn học 1930 – 1945, tập 2, Nhà xuất bản Khoa học xã hội, 1990, trang 71). Phân tích nhân vật Mị trong truyện ngắn Vợ chồng A Phủ của Tô Hoài để làm sáng tỏ nhận xét trên.

a. Mở bài - Giới thiệu về tác giả

- Khái lược về tác phẩm, hưởng bài làm vào phân tích nhân vật Mị - Dẫn lại nhận xét của Tô Hoài. 

b. Thân bài: 

Luận điểm 1: Giới thiệu nhân vật của Tô Hoài

- Tác giả giới thiệu nhân vật bằng một khoảnh khắc trong thực tế để hiện lên số phận khổ cực của nhân vật. Tô Hoài đặt Mị vào những hoàn cảnh khác nhau để bộc lộ tính cách cũng như số phận của nhân vật

- Hình ảnh cố hữu của nhân vật này là một người lao động vất vả “ngồi quay sợi đay bên tảng đã cạnh tàu ngựa”.

+ Mị còn là một phụ nữ bất hạnh, số phận khổ cực, vì dù ngồi quay sợi, đi công nước, chẻ củi, cô đều cúi mặt và mặt buồn rười rượi.

+ Mị còn là một người phụ nữ sống cô đơn, lạc lõng. Mị sống trong nhà Thống Lí-một nhà quan giàu, có nhiều bạc, nhiều nương, nhiều thuốc phiện nhất làng, tuy là con dâu nhưng Mị phải sống cuộc sống của nô lệ.

Từ đó rút ra kết luận: Cách thức giới thiệu này tạo ra sức hấp dẫn với người đọc đồng thời để người đọc thông cảm và xót thương cho số phận của Mị.

Luận điểm 2: Phân tích nhân vật Mị

- Khái quát: Với cách giới thiệu độc đáo của Tô Hoài, nhân vật Mị hiện lên thật cụ thể và đầy bất ngờ trong tác phẩm. Số phận Mị thay đổi theo mức độ ý thức về bản thân của nhân vật. Dù bị các thế lực tàn ác chà đạp; phải sống lay lắt, đói khổ, nhục nhã; dù đã có lúc cô cam chịu số phận nô lệ nhưng sức sống âm thầm, tiềm tàng vẫn âm ỉ cháy trong con người Mị giúp cô vượt qua nghịch cảnh, đấu tranh đòi quyền sống cho mình. Nhân vật Mị từ chỗ cam chịu khổ cực trong nhà thống lí cho đến khi cởi trói giải thoát cho A Phủ, đó là một quá trình biến chuyển lâu dài và được tác giả kể lại rất sinh động chi tiết. Gắn với môi không gian sống, Mị lại hiện lên với các số phận khác nhau.

- Nhân vật Mị trước khi về làm dâu nhà thống lí Pá Tra

- Trước khi về làm dâu nhà thống lí, Mị là một cô gái vùng sơn cước xinh đẹp, yêu đời. Mị thổi lá cũng hay như thổi sáo, có biết bao người mê đã ngày đêm thổi sáo đi theo Mị..

+ Mị còn là một người con hiếu thảo, có ý thức về mình, khát vọng về cuộc sống tự do.

Vì vậy, khi thống lí Pá Tra đến hỏi cưới Mị cho A Sử để xóa đi món nợ truyền kiếp của gia đình, cô đã nói với bố rằng: “Con nay đã biết cuốc nương, làm ngô, con phải làm nương ngô trả nợ thay cho bố, bố đừng bán con cho nhà giàu.”

+Mị đã từng có một tình yêu rất đẹp.

Mang trong mình tất cả các phẩm chất tốt đẹp đó, những tưởng Mị sẽ có một tương lai tươi sáng, một cuộc sống êm đềm nhưng món nợ truyền kiếp đã vùi chôn mọi khát khao đó và biến Mị thành người con dâu gạt nợ cho nhà thống lí.

- Nhân vật Mị sau khi làm đầu cho nhà thống lí Pá Tra

+ Thời gian đầu về nhà thống lí, Mị có những phản ứng rất mạnh mẽ để cự tuyệt. Thậm chí, cô còn muốn giải thoát bằng lá ngón nhưng vì thương cha nên Mị chấp nhận số phận nô lệ trong nhà thống li.

+ Một thời gian dài ở nhà thống lí, bởi sự tra tấn dã man, sự thống trị bằng thần quyền và cường quyền đã làm biến đổi con người Mị.Từ một cô gái yêu đời với bao nhiêu khát vọng, Mị trở thành cái xác không hồn, thành công cụ lao động, tê liệt hoàn toàn về ý thức sống. “từ khi cha chết Mị không còn nghĩ đến việc ăn lá ngón nữa, vì ở lâu trong cái khổ Mị quen rồi”.

+ Mị chỉ nhớ còn nhớ đi nhớ lại những việc làm theo năm, theo mùa: “Tết xong thì lên núi hái thuốc phiện, giữa năm thì xe đay, dệt sợi; Mị nghĩ mình như con trâu con ngựa”.

+ Mị chấp nhận cuộc sống cầm tù trong nhà thống lí. Cái buồng của Mị nằm chỉ có một ô cửa sổ, đó là “một lỗ vuông bằng bàn tay, trông ra chỉ thấy mờ mờ trăng trắng chẳng biết là sương hay nắng”. Mi sẽ ngói đỏ trồng ra đến khi nào chết thì thôi, cô ngày càng câm lặng không nói,

+ Mị mất hết ý thức sống do sự dã man trong bàn tay thống trị của nhà thống lí, chúng chà đạp Mị bằng những trận đòn roi vô cớ.

+ Mị còn phải làm những công việc nặng nhọc. Chúng bắt Mị làm việc quanh năm, suốt tháng, bao giờ cũng thế, suốt đời như thế. Thậm chí, cuộc đời Mị còn không bằng kiếp trâu ngựa vì con trâu, con ngựa còn có lúc đúng gãi chân nhai cỏ còn Mị phải vùi đầu vào công việc cả ngày lẫn đêm.

Gia đình thông lệ đã giam hãm cuộc đời Mị trong kiếp sống cầm thì khiến cho cô quên đi ý thức về ánh sáng, về cuộc sống tự do,

- Sự thống trị bằng thần quyền với những lễ trình ma đã làm cho Mị tự ràng buộc cuộc đời mình vào nhà thống lí và dẫn đến suy nghĩ bế tắc trong Mị: “Mị nghĩ mình đã bị bắt về cúng trình ma nhà nó thì chỉ chờ đến ngày chết rũ xương ở đây thôi.”

Tiểu kết: Thông qua sự thay đổi của Mị từ sau khi về làm dâu nhà thống lí, Tô Hoài thể hiện tiếng nói đấu tranh với bọn chúa đất, chúng không tiêu diệt người dân lao động mà làm họ tê liệt cho đến mất hết ý thức sống để chấp nhận cuộc đời của những kẻ phụ thuộc, nô lệ.

- Mị trong đêm tình mùa xuân

- Những tưởng Mị sẽ cam chịu kiếp sống đó cho đến chết trong căn buồng u tối nhưng ai có thể ngờ được trong dáng hình của “con rùa” ấy vẫn ẩn chứa một sức sống tiềm tàng mãnh liệt chỉ chờ có cơ hội là bùng phát.

+ Đêm tình mùa xuân năm nay Mị chợt thức tỉnh là do sự tổng hòa của nhiều nguyên cớ khác Thau:

+ Mùa xuân ở Hồng Ngài năm nay rất đẹp và thanh bình (dẫn chứng) 

+ Ngoài đầu nói tiếng sáo gọi bạn đi chơi mà lòng Mị thấy bồi hồi:

 Mày có con trai con gái rồi

Mày đi làm nương 

Ta chưa có con trai con gái 

Ta đi tìm người yêu. .

Mị nhớ về quá khứ, rất đẹp và hạnh phúc trong cuộc đời. Ngày Mị thổi lá cũng hay như thổi sáo, có biết bao người mẹ đã ngày đêm thổi sáo đi theo cô,

+ Trong ngày Tết, Mị cũng uống rượu. Cô lịm mặt ngồi đấy, cái say nồng của men rượu làm Mị nhớ lại những điều mà cô đã lãng quên.

+Lòng Mị sống về ngày trước, tại Mị văng vẳng tiếng sáo gọi bạn đầu làng. Mị đã có ý thức về quá khứ, cuộc đời mình: nó đẹp, hạnh phúc nhưng đã xa xôi. | + Mị có ý thức về thực tại của mình, cô thấy phơi phới trở lại khi nghĩ mình còn trẻ.

+ Khát vọng bùng lên, Mị muốn đi chơi Tết vì bao nhiêu phụ nữ có chồng còn đi chơi ngày Tết, huống chi Mị với A Sử không có lòng với nhau.

+ Quá khứ tươi đẹp mà hiện thực thì phũ phàng, Mị muốn ăn lá ngón mà chết ngay đi để khỏi phải nghĩ, khỏi phải dằn vặt, khổ đau.

- Hành động của Mỹ sau khi sự sống trở lại:

+ Tiếng sáo gọi bạn yêu vẫn réo rắt gọi ngoài đường, xoáy sâu vào trái tim đang thổn thức của Mị: “Anh ném pao, em không bắt/ Em không yêu, quả cao rơi rồi”. Tiếng sáo như có ma lực cứ rập rờn, bay bổng, thôi thúc Mị khao khát đi chơi, thôi thúc Mị phải hành động.

+ Mị xắn thêm mỡ bỏ vào đĩa đèn khơi thêm ngọn lửa sáng...

+Chẳng cần biết A Sử đã bước vào buồng và hỏi: “Mày muốn đi chơi à?”, trong lòng Mị chỉ còn tiếng sáo và khát vọng tự do..

Tô Hoài nhận thấy ý thức đang sống dậy một cách mãnh liệt trong con người Mị. Mị nhận ra mình còn trẻ, nhận ra kiếp sống cầm tù bấy lâu nay của mình. Khi ý thức đã trở lại đã thôi thúc Mị hành động một cách quyết liệt, không gì ngăn nổi: Mị muốn đi chơi. Mị muốn thoát ra khỏi cái địa ngục tăm tối đã giam hãm cuộc đời mình, để tự do thả hồn mình theo tiếng sáo gọi bạn tình, tìm lại những ngày tươi đẹp đã mất. .

- Sức sống tiềm tàng trong Mị cho dù bị chà đạp

+ Khát vọng vừa bùng lên đã bị A Sử chặn đứng lại. Sợi dây tàn bạo đã quấn chặt Mị vào cây cột trong căn buồng u tối cho đến sáng hôm sau. Nhưng A Sử chỉ có thể trói được thể xác chứ không trói buộc được tâm hồn đang khát khao sự sống của Mị.

+ Hơi rượu nồng nàn đã nâng tâm hồn Mị bay theo những tiếng sáo mùa xuân: “Tiếng sáo đưa Mị theo những cuộc chơi, những đám chơi.”

+ Mị quên mình đang bị trói, quên đi cảm giác đau đớn đến tê dại: “Mị vùng bước đi”.

Chi tiết diễn tả thật quyết liệt lòng ham sống của Mị bất chấp hiện tại tăm tối, khổ đau. Cô muốn bước đi, muốn giải thoát cho cuộc đời mình khỏi địa ngục trần gian.

+ Bước chân vùng đi đã đánh thức Mị trở lại hiện tại, sợi dây siết chặt vào da thịt như đứt ra từng mảng, đau đớn. Cô nhận ra hiện thực tàn khốc, mọi giấc mơ tan biến: “Mị thổn thức nghĩ mình không bằng con trâu con ngựa.”

+ Suốt đêm hôm ấy, Mị bị trói đứng trong hơi men nồng nàn, trong tiếng sáo tha thiết đầy ai oán. Nhưng sức sống tiềm tàng vẫn âm ỉ cháy trong Mị, tiếp cho cô thêm sức mạnh, quên đi nỗi đau về thể xác để tâm hồn được giải phóng theo tiếng sáo lơ lửng.

Tiểu kết: Khép lại khát vọng được đi chơi, được sống tự do trong đêm tình màu xuân, Mị lạ rơi vào tình cảnh bế tắc hơn trước đó. Nhưng đó cũng là dấu hiệu báo trước sự thay đổi, thoát khỏi kiếp sống khổ cực của Mị.

- Mị cởi trói cho A Phủ và giải thoát cuộc đời mình

+ A Phủ cũng như Mị, là người ở gạt nợ cho nhà thống lí Pá Tra. Vì một lần mải bắt nhím để hổ ăn mất bò nên A Phủ bị trói đứng vào cột trong tình cảnh đói khát và giá buốt.

+ Nhiều đêm Mị ra sưởi lửa, cô hoàn toàn vô cảm với người bị trói đúng là A Phủ, cho dù anh ta có là một xác chết đứng đấy cũng thế thôi vì cuộc đời Mị đã quá bất hạnh và bi kịch, tâm hồn đã trở nên trơ lì. Nhưng khi nhìn thấy những giọt nước mắt bò xuống hõm má xạm đen của A Phủ, Mị nhớ lại hoàn cảnh của mình ngày trước (nước mắt chảy xuống miệng, xuống cổ mà không lau đi được) nên cô đồng cảm với những đau khổ mà A Phủ đang phải chịu đựng. Chính sức mạnh của tình yêu thương đã khiến Mị cởi trói cho A Phủ, rồi cô quyết định giải thoát cho cuộc đời mình. Bởi cô nhận ra: “Ở đây thì chết måt”.

Tiểu kết: Cả Mị và A Phủ từng cam chịu số phận nô lệ, chịu sự thống trị của cường quyền và thần quyền nhưng khi cái chết đã cận kề, bản năng sống làm cho họ có sức mạnh và đồng thời cũng khẳng định: với người Mông ở vùng cao, sức sống mãnh liệt là một trong những phẩm chất tốt đẹp trai con người họ.

c. Kết bài

- Nhân vật Mị trong tác phẩm được tác giả xây dựng thành một hình tượng đẹp: dù trong đói khổ, lay lắt, nhục nhã, Mị vẫn âm thầm sống và mang trong mình sức sống tiềm tàng.

- Hình tượng nhân vật Mị trong tác phẩm trở thành một tín hiệu nghệ thuật gắn liền với nhà văn Tô Hoài. Tác giả đã lên tiếng ngợi ca, trân trọng những vẻ đẹp của con người miền núi và tố cáo sự dã man của bọn chúa đất đồng thời cũng là bài ca cách mạng khi giải thoát cuộc sống khốn khổ cho người nông dân.

Có nhiều cách diễn đạt độc đáo và sáng tạo (viết câu, sử dụng từ ngữ, hình ảnh và các yếu tố biểu cảm,...); văn viết giàu cảm xúc, thể hiện khả năng cảm thụ văn học tốt; có quan điểm và thái độ riêng sâu sắc nhưng không trái với chuẩn mực đạo đức và pháp luật.