Lý Trí Và Tình Cảm

Ít ngày sau khi họ gặp nhau, báo chí đưa tin cho công chúng hay rằng Phu nhân Thomas Palmer đã hạ sinh an toàn một bé trai và cũng là người thừa kế tương lai; một tin rất đáng chú ý và mãn nguyện, ít nhất đối với các quan hệ gần gũi đã được biết trước.

Sự kiện này vô cùng quan trọng cho hạnh phúc của bà Jennings, gây nên một thay đổi trong lịch sinh hoạt của bà và, trong chừng mực nào đấy, ảnh hưởng đến các cuộc giao tiếp của hai cô cháu nhỏ của bà. Vì bà muốn dành càng nhiều thời gian càng tốt cho Charlotte, mỗi ngày bà đi vắng từ sáng sớm và đến chiều tối mới về. Theo yêu cầu đặc biệt của nhà Middleton, mỗi ngày hai chị em nhà Daswood đi đến ở tại Phố Conduit vào ban ngày. Để được thoải mái, hai chị em muốn ở trong nhà bà Jennings ít nhất trọn buổi sáng; nhưng họ không thể cưỡng lại ý muốn của mọi người. Vì thế, mái ấm của hai chị em được chuyển đến Phu nhân Middleton và hai cô nhà Steele, những người thật ra không thích lắm sự hiện diện của hai chị em dù đã mở miệng mời.

Hai chị em có nhiều nhận thức nên không thích giao du với Phu nhân, trong khi bị hai cô nhà Steele nhìn qua con mắt ghen tị vì đã xâm nhập lãnh địa của họ và chia sẻ lòng tử tế mà họ muốn độc quyền. Mặc dù không có gì lịch sự hơn thái độ của Phu nhân Middleton đối với Elinor và Marianne, thật ra bà không mến hai chị em chút nào. Bởi vì hai chị em không tâng bốc bà hoặc chiều chuộng các con bà, bà không thể tin hai chị em có tính hiền hòa; bởi vì hai chị em thích đọc sách, bà tưởng tượng hai chị em có óc châm biếm: có lẽ không biết chính xác châm biếm là như thế nào, nhưng điều này không quan trọng. Đây là từ ngữ thông thường dùng để chê trách được ban phát một cách dễ dàng.

Sự hiện diện của hai chị em nhà Daswood tạo nên gò bó cho thói lười biếng của bà và cho hành động của Lucy. Phu nhân Middleton cảm thấy xấu hổ những khi không làm việc gì trước mặt họ, còn những khi khác Lucy sợ hai chị em khinh ghét cách bợ đỡ mà cô này lấy làm hãnh diện nghĩ ra và thể hiện. Trong ba người, cô Steele ít bị bối rối nhất do sự hiện diện của hai chị em; và hai chị em có khả năng hoàn toàn hòa giải cô với cảnh chung sống này. Nếu có ai trong hai chị em chỉ cần bỏ nguyên một phút kể về cuộc tình giữa Marianne và Willoughby, cô Steele có thể nghĩ mình đã được tưởng thưởng đầy đủ để hy sinh chỗ ngồi tốt nhất bên lò sưởi sau bữa ăn tối.

Nhưng cách hòa giải này không được ban bố: mặc dù thỉnh thoảng cô Steele có buột miệng với Elinor về lòng thương hại của mình dành cho cô em, và hơn một lần trước mặt Marianne thốt ra cảm nghĩ về thói thiếu trung kiên của mấy trang công tử, cô không tạo ra phản ứng gì, ngoại trừ vẻ dửng dưng về phần Elinor hoặc vẻ khinh bỉ về phần Marianne. Chỉ cần họ giễu cợt cô về ông Bác sĩ! Nhưng ngược lại với những người khác, hai chị em không muốn chiều theo cô, đến nỗi nếu Ngài John đi ăn ở ngoài, cả ngày cô có thể không nghe ai khác chế giễu về đề tài này, hơn là chính cô muốn tử tế mà chế giễu chính mình.

Tuy nhiên, bà Jennings không hề biết gì về các ghen tị và bất mãn này, đến nỗi bà nghĩ thật là đẹp lòng khi để các thiếu nữ trẻ sống với nhau; và mỗi tối chúc mừng hai cô cháu nhỏ đã thoát khỏi sự kềm cặp của một bà già ngu xuẩn trong thời gian dài đến thế! Bà tụ họp cùng hai cô đôi lúc ở nhà Ngài John, đôi lúc trong nhà bà. Nhưng ở đâu cũng thế, bà luôn luôn tỏ lộ tinh thần phấn khởi, đầy vui vẻ và quan trọng, cho biết sức khỏe Charlotte được tốt nhờ công của bà, sẵn sàng chờ cơ hội – vì chỉ có cô Steele đủ hiếu kỳ yêu cầu bà nói – để tường thuật từng chi tiết chính xác về tình trạng của cô con gái.

Một việc thật sự khiến bà bất bình, và mỗi ngày bà đều than phiền. Anh Palmer vẫn giữ nguyên quan điểm phổ biến của giới đàn ông – nhưng không có vẻ làm bố chút nào – là mọi em bé đều trông giống nhau. Mặc dù vào những giai đoạn khác nhau bà có thể nhận ra rõ ràng những nét giống nhau đặc biệt giữa em bé này và mọi em bé của hai bên nội ngoại, bà không thể thuyết phục cha của bé tin như thế; và bà cũng không có cách nào làm cho anh công nhận điều đơn giản là đứa bé này dễ thương nhất thế gian.

-o0o-

Một bất hạnh giáng xuống cô John Daswood trong thời gian này. Đấy là, trong khi hai cô em chồng cùng với bà Jennings đến thăm cô ở Phố Harley, một người quen biết khác của cô ghé qua – một tình huống tự nó không nhất thiết phải gây tai họa cho cô. Nhưng trong khi trí tưởng tượng của thiên hạ sẽ dẫn họ đi xa để có phán xét sai lạc về tư cách của một người và kết luận về tư cách này chỉ qua bề ngoài, theo cách nào đấy hạnh phúc của ta phải luôn do tình cờ. Trong chuyện này, người phụ nữ kia cũng đã để trí tưởng tượng đi quá xa sự thật và điều khả dĩ, đến nỗi khi chỉ nghe đến tên hai cô nhà Daswood và biết họ là hai em gái của anh Daswood, đã lập tức kết luận rằng họ đang ngụ tại Phố Harley.

Sự nhầm lẫn này được thể hiện một hoặc hai ngày sau, trên thiệp mời gửi đến hai cô và anh chị của hai cô, cho một buổi hòa nhạc ở nhà người phụ nữ. Hậu quả là cô John Daswood bắt buộc phải gửi cỗ xe ngựa đến đón hai cô em, nhưng tệ hại hơn, bị khó chịu vì phải tỏ ra săn sóc cho hai cô em, và ai nói được rằng hai cô em sẽ không đi cùng lần thứ hai? Đúng thật là cô luôn luôn có khả năng làm cho thiên hạ thất vọng. Nhưng như thế không đủ; vì khi thiên hạ đã xác định một loại tư cách mà họ cho rằng sai, họ cảm thấy tổn thương khi chờ đợi bất kỳ điều gì tốt hơn trước mặt họ.

Lúc này Marianne đã có thói quen đi ra ngoài mỗi ngày, nên cô trở nên dửng dưng với vấn đề đi hay không. Cô chuẩn bị một cách bình tĩnh và máy móc cho buổi tối giao tiếp, dù không hề trông mong bất kỳ thú vui nhỏ nhặt nào, và rất thường khi, cho đến phút chót, không màng biết sẽ đi đâu.

Xét qua trang phục và bề ngoài, Marianne hoàn toàn dửng dưng, như thể không chú ý đến phân nửa chi tiết khi sửa soạn với bộ trang điểm của cô Steele trong vòng năm phút. Không có gì thoát khỏi tầm quan sát chi ly và hiếu kỳ của cô này: cô nhìn qua đủ thứ, hỏi đủ thứ; không bao giờ thoải mái cho đến khi biết được giá cả mỗi món trên trang phục của Marianne. Cô cũng có thể đoán số lượng áo dạ hội của cô bạn qua phán xét giỏi hơn chính cô Marianne, và không khỏi hy vọng biết được trước khi ra đi, tiền giặt mỗi tuần của cô bạn là bao nhiêu và chi tiêu mỗi năm của cô bạn là bao nhiêu. Hơn nữa, các săm soi xấc xược như thế này thường được kết thúc bằng lời khen, tuy có ý làm dịu nhưng Marianne cho là xấc xược nhất; vì sau khi trải qua sự xem xét về giá cả và nhãn hiệu của bộ áo dạ hội, màu của đôi giày và kiểu tóc, cô gần như chắc chắn sẽ được nghe về “thật sự là cô ấy trông rất xinh, và dám chắc cô sẽ chinh phục được nhiều người”.

Qua lời khen như thế, cô được thoái khỏi tình cảnh hiện tại để sẵn sàng bước lên cỗ xe của ông anh năm phút sau khi nó đỗ tại cửa nhà; giờ giấc không làm cô chị dâu hài lòng lắm vì cô này đã đi trước họ đến nhà bà bạn, và ở đó hy vọng xảy ra ít trễ nải để có thể gây phiền hà cho mình hoặc cho ông đánh xe.

Buổi tối không có gì đặc biệt lắm. Giống như những buổi họp mặt khác có nhạc giúp vui, nhiều người có tâm hồn thưởng thức cuộc trình diễn, và có nhiều người hơn không hề để ý đến âm nhạc; và như thường lệ, theo lượng định của họ và của những người bạn thân cận, các nhạc sĩ là những nghệ sĩ hành nghề độc lập đầu tiên ở Anh quốc.

Vì Elinor không thiên về âm nhạc và không ra vẻ hiểu biết âm nhạc, cô không tỏ ra ngại ngùng quay lưng về phía chiếc đàn dương cầm mỗi khi muốn, còn được thoải mái hơn ngay cả với sự hiện diện của một đàn hạc và một đại vĩ cầm. Qua một trong những lần đảo nhìn, cô nhận ra giữa một nhóm thanh niên, chính là anh ta, người đã cho hai chị em cô bài giảng về hộp đựng tăm xỉa răng ở cửa hiệu Gray’s. Chẳng bao lâu cô nhận ra anh đang nhìn chính cô, nói chuyện thân mật với người anh của cô. Khi cô vừa định tìm hiểu tên anh ta qua ông anh, hai người bước đến cô, và anh Daswood giới thiệu anh Robert Ferrars với cô.

Anh ta chào hỏi cô qua vẻ lịch sự thoải mái, xoắn cái đầu của anh trong động tác nghiêng người khiến cô thấy rõ ràng như thể có ngôn từ, rằng anh chính xác là mẫu công tử bột mà Lucy đã mô tả cho cô nghe. Cô hẳn đã thấy vui, nếu tình cảm cô dành cho Edward tùy thuộc ít hơn vào phẩm chất của anh ấy, so với phẩm chất của những người thân thiết nhất của anh! Vì lúc này, cách nghiêng người chào của em trai anh hẳn đã tạo nên nét chấm phá cuối cùng cho bức tranh buồn nản mà bà mẹ anh và em gái anh đã hình thành. Nhưng trong khi cô đang tự hỏi về những khác biệt giữa hai chàng trai, cô không nhận ra rằng cái rỗng tuếch trong giả dối của một người đã khiến cho cô khoan dung với sự khiêm tốn và chân giá trị của người kia.

Tại sao họ lại khác biệt, thì chính Robert giải thích trong mười lăm phút trò chuyện. Vì lẽ, trong khi nói chuyện về người anh và than van về sự vụng về của người anh mà anh tin là khiến cho anh mình không thể hòa đồng trong những mối giao hảo thích hợp, anh ta bộc trực và rộng lượng quy lỗi ít hơn cho khiếm khuyết thiên bẩm nào, và nhiều hơn cho số phận vô phúc của nền giáo dục tư thục.

Anh ta còn thêm rằng chính anh ta, mặc dù có thể không có tố chất nào vượt trội theo tự nhiên, chỉ nhờ lợi điểm của trường công lập mà tỏ ra thích hợp tốt để hòa đồng với nhân thế như bất kỳ người đàn ông nào khác. Anh ta tiếp:

Thật tình mà nói, tôi tin là không do việc nào khác, và tôi thường nói với mẹ tôi khi bà than thở về vấn đề này, ‘Mẹ ạ, mẹ phải thoải mái. Tình trạng bây giờ đã là nan giải, và nó hoàn toàn do mẹ gây ra. Tại sao mẹ bị chú con, Ngài Robert, thuyết phục ngược lại phán xét của mẹ mà gửi Edward theo học trường tư thục, trong giai đoạn quan trọng nhất của cuộc đời anh ấy? Nếu mẹ chỉ cần gửi anh ấy đến Westminster như chính con thay vì gửi đến trường của ông Pratt, tất cả tình trạng này đã được ngăn chặn’. Tôi luôn xem mấu chốt vấn đề là ở đây, và mẹ tôi hoàn toàn chấp nhận lỗi của bà.

Elinor không thể phản bác ý kiến của anh ta, bởi vì bất luận cô nhận định thế nào về lợi điểm của một trường công lập, cô không thể hài lòng chút nào khi nghĩ đến thời gian anh ở cùng gia đình ông Pratt.

Anh nhận xét:

Tôi nghĩ cô ở tại Devonshire, trong một nhà nghỉ mát gần Dawlish.

Elinor sửa sai anh ta về địa cư, và anh có vẻ khá ngạc nhiên khi biết người ta có thể ở tại Devonshire mà không sống gần Dawlish. Tuy nhiên, anh ta ban tặng lời tán thành nồng nhiệt về những đặc điểm của loại nhà cô đang cư ngụ.

Anh nói:

Về phần tôi, tôi rất mê nhà nghỉ mát; luôn luôn có cái gì đấy rất thoải mái, rất thanh lịch trong kiểu nhà này. Và tôi dám nói, nếu có dư tiền tôi sẽ mua một mảnh đất nhỏ và tự cất một nhà nghỉ mát cho riêng mình, cách London một quãng ngắn để tôi có thể đánh xe đi bất cứ lúc nào, thu nhặt vài người bạn, và cùng nhau vui thú. Tôi khuyên mọi người sắp xây nhà, nên xây theo kiểu nhà nghỉ mát.

“Ngày nọ, bạn tôi Tướng quân Courtland tìm đến tôi để hỏi ý kiến và cho tôi xem ba sơ đồ nhà khác nhau của Bonomi°, nhờ tôi chọn mẫu nhà tốt nhất. Lập tức tôi vứt cả ba sơ đồ vào lò sưởi, tôi nói, ‘ông Courtland thân, đừng chọn mẫu nào cả, nhưng bằng mọi cách hãy xây kiểu nhà nghỉ mát. Và tôi nghĩ, đấy là quyết định mọi chuyện’.”

Anh tiếp:

Vài người tưởng tượng là không đủ tiện nghi, không đủ không gian trong một nhà nghỉ mát; nhưng họ lầm. Tháng rồi tôi đến thăm nhà bạn tôi Elliott, gần Dartford. Phu nhân Elliott muốn tổ chức dạ vũ. Bà ấy bảo ‘Nhưng phải làm thế nào? Ferrars thân, xin nói cho tôi biết phải thu xếp ra sao. Không có phòng nào trong nhà nghỉ mát này thoải mái chứa đủ mười người, và đặt bàn ăn ở đâu?”

“Tôi lập tức thấy là không khó khăn gì cả, nên tôi nói: ‘Phu nhân Elliott thân yêu, đừng lo. Hành lang phòng ăn có thể dễ dàng chứa mười tám cặp; có thể đặt bàn chơi bài trong phòng gia đình; mở phòng đọc sách để làm nơi dùng trà và những thức giải khát khác; và bàn ăn ở phòng công cộng°°’. Phu nhân Elliott hài lòng với ý tưởng của tôi. Chúng tôi đo phòng gia đình và thấy nó có thể chứa đúng mười tám cặp, thế là mọi việc được sắp xếp theo kế hoạch của tôi.”

“Đấy, cô thấy không, nếu người ta chỉ cần biết cách sắp xếp, vẫn có mọi thoải mái như là trong ngôi nhà rộng nhất.”

Elinor đồng ý với tất cả, vì cô nghĩ anh ta không xứng đáng có vinh dự được phản biện một cách hợp lý.

Vì John Daswood không thích âm nhạc hơn em gái của anh, tâm tư của anh cũng được tự do để chú trọng đến bất kỳ những việc nào khác; và một ý nghĩ chợt đến với anh trong buổi tối để khi hai người trở về nhà anh trao đổi với cô vợ, mong cô tán thành. Khi nghĩ về sự ngộ nhận của bà Dennison, cho là hai em gái đang ngụ ở nhà mình, anh cảm thấy phải phép hơn nếu thật lòng mời hai cô em đến ở cùng, trong thời gian bà Jennings vì bận bịu khiến hai cô phải đi đến nhà người khác. Chi phí sẽ không là gì, bất tiện cũng không hơn bao nhiêu; và suy cho cùng, lương tâm anh chỉ ra rằng cần thực hiện lời hứa của mình với ông bố là sẽ chăm lo cho các em gái.

Fanny ngạc nhiên tột cùng về đề nghị của anh. Cô nói:

Em không biết phải làm thế nào để không đối đầu với Phu nhân Middleton, vì hai cô đang đến với bà mỗi ngày; nếu không em sẽ rất vui đón nhận họ. Anh biết đấy, em luôn sẵn sàng để ý đến họ trong khả năng của em, như việc em dẫn họ đi cùng tối nay đã cho thấy. Nhưng họ đang là khách của Phu nhân Middleton. Làm thế nào em yêu cầu họ dứt ra khỏi bà được?

Nhưng qua suy nghĩ kém cỏi, anh chồng không nhận ra cô có ý phản đối:

Hai cô đã đến làm khách ở Phố Conduit theo cách thức như thế cả tuần nay rồi, và Phu nhân Middleton sẽ không phiền hà mà cho họ số ngày bằng nhau để đến với họ hàng thân thiết như thế này.

Fanny ngập ngừng một lúc, rồi sinh động trở lại:

Em muốn mời họ bằng cả tâm tư, nếu trong khả năng của em. Nhưng em vừa dàn xếp xong xuôi về phần mình để mời hai cô nhà Steele về ở với chúng ta vài ngày. Hai cô đều có tư cách tốt; và em nghĩ ta cần chăm lo tốt cho họ, vì ông chú của họ đã chăm lo tốt cho Edward. Anh biết không, chúng ta có thể mời hai em gái anh đến vào năm khác; nhưng hai cô nhà Steele có thể không còn sống trong thành phố nữa. Em tin chắc anh sẽ mến hai cô; anh thật lòng mến hai cô rồi, anh thấy đấy, mẹ em cũng thế, và hai cô rất thân thiện với Harry!

Anh Daswood được thuyết phục. Anh lập tức thấy cần thiết phải mời hai cô nhà Steele, và lương tâm anh được bình ổn qua ý định mời các em gái anh đến vào năm sau, cũng vào thời gian này; nhưng cùng lúc anh có ý nghĩ ranh mãnh rằng sau một năm sẽ không còn cần thiết phải mời họ, vì Elinor sẽ là vợ ông Đại tá, còn Marianne sẽ là khách mời của họ.

Vui mừng vì đã thoát nạn và tự hào vì đã nhanh trí tìm đường thoát nạn, sáng ngày sau Fanny biên thư mời hai chị em Lucy đến ngụ tại Phố Harley trong vài ngày một khi Phu nhân Middleton đồng ý.

Thế là đủ cho Lucy cảm thấy hạnh phúc một cách chân chính và đúng lý. Cô John Daswood dường như tự mình tác động vì cô, thông cảm với mọi ước vọng của cô, và khuyến khích các quan điểm của cô! Hơn cả mọi thứ, cơ hội được gần gũi Edward và gia đình của anh như thế đáp ứng đúng lợi ích của cô, và lời mời như thế làm tâm tư cô được thỏa nguyện nhất! Đây là một lợi điểm mà cô tri ân thế nào cũng không đủ, và lợi dụng nhanh thế nào cũng chưa vừa. Chuyến thăm viếng đến Phu nhân Middleton, vốn lúc trước không có hạn kỳ nhất định, giờ bỗng dưng thấy là lúc nào cũng có ý định kết thúc trong vòng hai ngày kế.

Trong vòng mười phút sau khi Lucy nhận thư mời, Elinor được cho xem nội dung. Lần đầu tiên, cô chia sẻ các ước vọng của Lucy; vì một dấu hiệu tử tế khác thường như thế, được ban bố cho một người chỉ quen biết sau một thời gian ngắn như thế, dường như nói lên rằng thiện ý dành cho cô bạn là từ một cái gì đấy tốt hơn là ác tâm, và với thời gian cùng những bộc lộ tình cảm, có thể mang đến bất kỳ điều gì mà Lucy mong muốn. Cung cách xu nịnh của Lucy đã trấn áp thói kiêu hãnh của Phu nhân Middleton và len lỏi vào con tim kín kẽ của cô John Daswood, và đây là các kết quả dẫn đến thành tựu lớn hơn.

Hai cô nhà Steele dời đến Phố Harley, và mọi tin tức về ảnh hưởng của họ củng cố thêm ý nghĩ của Elinor. Hơn một lần Ngài John đến thăm hai cô, và về nhà kể lại là họ được quý mến một cách đặc biệt. Cô John Daswood trong đời chưa khi nào vui với các thiếu nữ trẻ như với hai cô này, đã tặng mỗi cô một quyển sách dạy thêu đan do một người di trú nhập cư nào đấy viết, xưng hô với Lucy qua tên thay vì họ, và không biết khi nào có thể xa rời hai cô được.

Chú thích:

° Joseph Bonomi (1739-1909): kiến trúc sư chuyên thiết kế những kiểu nhà cách tân lúc bấy giờ. Robert Ferrars muốn khoe khoang nên cho biết mình đã chê bài các kiểu nhà của vị kiến trúc sư nổi tiếng này!

°° Phòng công cộng (Anh ngữ: saloon): phòng lớn, ít món nội thất, dùng để tổ chức những buổi hội họp, khiêu vũ, hoặc giải trí trong nhà như bi-a…