Tây Tiến - Quang Dũng

Phân tích cảm hứng lãng mạng và tinh thần bi tráng trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng. Từ đó liên hệ với bài thơ Tù ấy của Tố Hữu để nhận xét điểm giống và khác nhau về cảm hứng lãng mạn trong mỗi tác phẩm.

Bài làm: 

1. Giới thiệu vấn đề nghị luận: Cảm hứng lãng mạn và tinh thần bi tráng trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng. Từ đó liên hệ với bài thơ Từ ấy của Tố Hữu để nhận xét điểm giống và khác nhau về cảm hứng lãng mạn trong mỗi tác phẩm.

a. Giải thích

- Cảm hứng lãng mạn là gì? Lãng mạn ở đây không có nghĩa xa rời hiện thực, thoát li cuộc sống. Lãng mạn không có nghĩa là phiêu du, bay bổng, chối bỏ hiện tại, như Xuân Diệu từng viết:

Là thi sĩ nghĩa là ru với gió

Mơ theo trăng và vơ vẩn cùng mây. 

+ Lãng mạn là một khuynh hướng thẩm mĩ, hướng tới những cái cao cả, phi thường, tốt đẹp trong cuộc sống. Nhờ vậy, cảm hứng lãng mạn cho con người niềm tin, nghị lực, sự lạc quan vượt qua khó khăn gian khổ, hướng về tương lai. Trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng, cảm hứng lãng mạn thể hiện ở cái “tôi" tràn đầy cảm xúc của tác giả. Nó còn được thể hiện ở phong cảnh thiên nhiên với vẻ đẹp đa dạng độc đáo, thể hiện ở hình tượng người lính Tây Tiến vừa hào hùng, hào hoa, đầy chất nghệ sĩ.

+ Cảm hứng lãng mạn thường tìm tới yếu tố cường điệu, thủ pháp tương phản, đối lập, ngôn ngữ giàu hình ảnh, nhạc điệu với những cách diễn đạt độc đáo.

- Tinh thần bi tráng: “bi" là buồn, “tráng" là tráng lệ, hào hùng. Bi tráng là buồn đau nhưng không uỷ mị , không yếu đuối mà trái lại rất dũng cảm, kiêu hùng.

Tinh thần bi tráng có nghĩa là không né tránh khi nói đến những gian khổ, hi sinh, mất mát. Những hi sinh mất mát ấy thường được thể hiện bằng giọng điệu rắn rỏi, bằng âm hưởng hào hùng, bằng hình ảnh tráng lệ. Nét độc đáo của “Tây Tiến" là cảm hứng lãng mạn kết hợp và hoà quyện với tinh thần bi tráng tạo nên những hình tượng nghệ thuật sống mãi với thời gian.

b. Phân tích 

Cảm hứng lãng mạn và tinh thần bi tráng thể hiện trong bài thơ “Tây Tiến":

- Cảm xúc lãng mạn được thể hiện qua cái “tôi" tràn đầy cảm xúc và phát huy cao độ trí tưởng tượng. Cái “tôi" Quang Dũng đã đi đến tận cùng, đã sống hết mình với đoàn quân Tây Tiến. Đó là một cái “tôi" nhạy cảm, dễ rung động trước vẻ đẹp thiên nhiên; bắt rất nhạy với chất lãng mạn, mộng mơ trong tâm hồn những chàng trai Tây Tiến, những thú vui tinh thần trên con đường hành quân đầy gian khổ của họ... Bằng cái “tôi" tràn đầy cảm xúc ấy, Quang Dũng đã dẫn dắt người đọc hoà nhập vào cảm xúc của mình với nỗi nhớ chơi vơi. Những kỉ niệm ùa về như những đợt sóng, kí ức vẫn còn đậm sâu như chưa hề phai nhạt.

+ Cảm hứng lãng mạn còn thể hiện qua những cảm nhận về vẻ đẹp của thiên nhiên núi rừng miền Tây, tâm hồn lạc quan, hào hoa, đầy chất nghệ sĩ của những chiến binh Tây Tiến.

+ Cảm hứng lãng mạn được thể hiện bằng những yếu tố nghệ thuật đặc trưng: thủ pháp tương phản, đối lập; hệ thống ngôn từ giàu tính tạo hình, biểu cảm; chất họa, chất nhạc, chất thơ hòa quyện vào nhau rất đỗi tinh tế.

- Tinh thần bi tráng thể hiện qua chân dung của những người lính ốm mà không yếu; cực khổ nhưng không tiều tụy; cái chết với các anh chỉ là sự quên đời; sự hi sinh của các anh được thiêng liêng hoá, cái chết ấy đã hóa thành bất tử.

- Đánh giá: Cảm hứng lãng mạn và tinh thần bi tráng kết hợp hoà quyện trong nhau tạo nên vẻ đẹp độc đáo của Tây Tiến. Cảm hứng lãng mạn và tinh thần bi tráng bắt nguồn từ cái “tôi" hào hoa, thanh lịch của Quang Dũng. Đây cũng là một đặc điểm của văn học thời kì 1945 – 1975.

C. Liên hệ với bài thơ “Từ ấy" của Tố Hữu để nhận xét điểm giống và khác nhau ở cảm hứng lãng mạn trong hai bài thơ.

- Điểm giống nhau: Cảm hứng lãng mạn trong hai bài thơ đều thể hiện ở cái tôi tràn đầy cảm xúc, hướng tới lẽ sống, lí tưởng cao đẹp của thời đại; vẻ đẹp lãng mạn trong tâm hồn con người.

- Điểm khác nhau: 

+ Cảm hứng lãng mạn ở Tây Tiến gắn với tinh thần bi tráng. Quang Dũng đã sống một thời trận mạc, gian lao cùng đoàn quân Tây Tiến; đã chứng kiến những hi sinh, mất mát của đồng đội mình. Vì thế những vần thơ tràn đầy cảm hứng lãng mạn vẫn thấm những nỗi buồn đau, nhưng không bị lụy, yếu đuối, ủy mị. 

+ Cảm hứng lãng mạn trong trẻo trong Từ ấy bắt nguồn từ cảm xúc hân hoan, vui sướng của một tâm hồn trẻ trung, lần đầu tiên bắt gặp ánh sáng lí tưởng của Đảng. 

- Lí giải về sự khác nhau: Do hoàn cảnh ra đời, do đặc điểm phong cách mỗi tác giả. 

- So sánh mở rộng: Không chỉ Từ ấy, Tây Tiến, những tác phẩm văn học thời kì 1945 – 1975 ra đời trong hoàn cảnh đất nước có chiến tranh, thường mang đậm khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn.