Bản Thảo Bằng Đá
Chương 10
Người phụ nữ đang rất nóng ruột đứng đợi Rojas ở bên ngoài Nhà thờ lớn. Chị ta trông giống như những người tuyệt vọng, dù đã đoán trước mọi dự báo xấu, nhưng vẫn hy vọng một điều kỳ diệu có thể xảy ra.
- Anh có thấy chồng tôi không? - Người phụ nữ cất tiếng hỏi, cố gắng kiểm soát trạng thái lo lắng.
- Tôi rất lấy làm tiếc phải nói với chị, - Rojas đáp lại bằng giọng nói hầu như không nghe thấy, - chồng chị đã mất sáng nay.
Người phụ nữ buồn bã đón nhận tin ấy. Tuy nhiên, khuôn mặt của chị lại tỏ ra tương đổi trấn tĩnh. Chị đã vái cả bốn phương trời đất để cứu chồng, nhưng khi đã hết cách, chị tiếp tục tin vào Chúa và không dám hoài nghi về ý nguyện của Người.
- Như chị biết, - Rojas tiếp tục nói sau khi ngừng lại một lát, - chồng chị đã không thể chịu đựng được. Sự việc xảy ra trước khi anh bị tra tấn và do đó, anh đã không phải chịu đau đớn. Thậm chí, nhóm lính canh gác cũng không biết là anh mất. Tôi biết điều này không xoa dịu được nỗi mất mát của chị, nhưng ít nhất tôi đã yêu cầu họ không quỵ kết chồng chị dưới bất kỳ tội danh nào và họ chấp thuận. Do vậy, họ sẽ không tịch thu tài sản của chị và sẽ để chị yên, chí ít trong thời gian tới.
- Tôi tin chắc rằng anh đã làm mọi điều có thể và xin chân thành cảm ơn anh vì điều đó. Tôi đã nghĩ rằng nhà tôi sẽ không thể chịu đựng được. Tuy nhiên, tôi cũng thấy được an ủi phần nào khi biết anh ấy không bị tra tấn.
- Chị cần nói chuyện càng sớm càng tốt với gia đình để đón nhận thi thể của anh nhà và chuẩn bị tang lễ. Chị nên kín đáo, vì ngày mai Thái tử và Phu nhân sẽ đến Salamanca. Cả Đức Giám mục và Hội đồng Thành phố đều mong muốn mai sẽ là một ngày vui vẻ và sẽ không tốt đẹp gì nếu gây chú ý trong tình huống như thế. Chị hiểu điều tôi nói chứ?
- Chúng tôi sẽ làm như vậy. - Người phụ nữ khẳng định - Một lần nữa, tôi xin cảm ơn anh.
- Chị có muốn tôi đi cùng không?
- Không cần thiết đâu. Tốt hơn là đừng để ai đó nhìn thấy anh đi cùng tôi.
- Được rồi. Nhưng trước khi chị đi, tôi muốn hỏi chị một việc. Chị có thể cho tôi biết anh cử nhân Juanes tiếp khách ở đâu không? Tôi có chuyện quan trọng cần phải thông báo cho anh ta.
- Tôi nghĩ là ở đầu đường Pozo Amarrillo. Anh nên hỏi thăm ở một quán rượu nằm ngay góc phố cắt với quảng trường San Martin. Ít nhất, đấy là điều mà tôi biết qua chồng tôi khi họ bắt giữ anh ấy. Chồng tôi đã yêu cầu tôi phải đến gặp luật sư ngay, nhưng cuối cùng không cần thiết vì luật sư hẳn đã biết sự việc xảy ra và chỉ một lát sau, ông ta đã xuất hiện ở nhà tôi.
- Chị sống ở quảng trường San Martin à?
- Đúng vậy.
- Trong trường hợp như vậy, tôi mong rằng chị hãy để tôi đi cùng, vì chúng ta đi cùng đường.
Người phụ nữ lộ vẻ hơi rụt rè, mặc dù chị đang ở độ tuổi chín muồi của người con gái nhưng dường như chị không quen với sự quan tâm chú ý, mà chỉ biết đến thái độ khinh rẻ, cũng như là tâm điểm của những đàm tiếu và ngờ vực. Với ánh mắt mệt mỏi luôn nhìn xuống mặt đất, chị dường như đắm chìm trong nỗi khổ đau, xa lạ với tất cả. Rojas cũng không dám nhìn chị. Sau khi đến cửa Mặt trời, họ chọn hướng phố San Martin. Đây là con đường nối phần phố cổ với quảng trường và nhà thờ cùng tên, một trong những con đường có nhiều người qua lại nhất ở Salamanca. Tầm nhìn lối vào con đường bị chắn bởi những công trình bằng đá vĩ đại được ngài bác sĩ Rodrigo Maldonado de Talevera dựng lên. Rojas và người phụ nữ trông như hai bóng ma đi giữa khung cảnh nhộn nhịp của buổi chiều hôm ấy. Khi đến quảng trường San Martin, họ im lặng chia tay nhau bằng một cử chỉ hầu như không nhận thấy. Rojas rất muốn nói gì đó với người phụ nữ, một vài lời khích lệ hoặc an ủi, nhưng anh sợ rằng chị ta sẽ suy sụp.
Trước khi đến thăm Alonso, Rojas muốn đi một vòng xem chợ nông nghiệp, với ý định trấn tĩnh tinh thần một chút. Quảng trường rộng lớn, được thiết kế theo hình dạng rất bất bình thường, thiên về tròn hơn là vuông. Phía bên trong, một con dốc lớn chia quảng trường làm hai phần và nền đất vừa mới được san phẳng theo lệnh của Thái tử, đồng thời với lệnh xây lát một vài chiếc cổng chào. Anh ngạc nhiên nhận thấy cuộc sống nơi này vẫn không thay đổi mấy. Rõ ràng, ở đây tràn ngập không khí náo nhiệt như mọi ngày: người bán dạo kêu to mời chào sản phẩm của mình, người mua nhìn ngắm và mặc cả, sinh viên đi đến quán rượu hoặc đi về sau khi tan lớp, kẻ trộm, cò mồi và ăn mày lang thang tìm kiếm cái ăn… Tóm lại, trái tim của thành phố vẫn tiếp tục với những nhịp đập thường nhật, như không có chuyện gì xảy ra.
Phần lớn các gian hàng của chợ tập trung ở phía Nam, giữa nhà thờ San Martin ở hướng Đông và Toà thị chính thành phố. Các gian hàng được sắp xếp theo từng chủng loại sản phẩm. Có gian hàng bán hoa quả, chim, cá, dầu ăn, bánh mì, cá nục, chanh…; từng gian hàng có mùi, màu sắc và tiếng mời chào đặc trưng. Ngay bên cạnh là gian hàng quần áo và ở phần thấp nhất phía đông của quảng trường là gian hàng bán than. Ngay dưới cổng chào là các gian hàng sáp nến, thắt lưng và giày dép, cửa hàng cho vay, cửa hàng đổi tiền, những ngưcri bán bánh mì, lúa mạch và vải lanh, và ở ngay nghĩa trang cổ Thiên Chúa giáo là những người bán vải bố vẽ tranh. Phần đất rộng, bằng phẳng ở phía trên được dành cho những người bán hàng rong, hoặc cho các cuộc hội hè, chạy đua, đấu bò tót, các trò chơi và dĩ nhiên, cho cả những hình phạt tử hình. Thực tế, họ đã đặt sẵn, dưới hình thức lâu dài, một cái cột với giá treo cổ để tất cả mọi người có thể nhìn thấy và cảm nhận được sự răn đe.
Cũng như vậy, có nhiều cửa hàng và hiệu thuốc với nhiều sản phẩm, hàng hoá đa dạng nằm trên mười hai hay mười ba đường phố đổ ra quảng trường, nối với sân và cổng ra vào của thành phố. Ở cổng Pozo Amarrillo, một nhà thơ ngồi với cây đàn tài tử, đang kể về một người phụ nữ đã giả trai đi chiến đấu chống những kẻ bất trung. Từ xa, có thể nghe thấy tiếng loa truyền báo rằng trong vài ngày tới, nhân dịp Thái tử và Phu nhân đến thăm, một số hiệp sĩ sẽ đấu bò tót và đấu côn ở quảng trường để mọi người giải trí.
Rojas cho rằng để bảo vệ những người cải đạo, Alonso sẽ sống ở một nơi hẻo lánh, nhưng lại không ngờ rằng người bạn học cũ của anh là một trong số những người có cách nghĩ khác: để tránh bị chú ý, tốt nhất nên ở ngay chỗ dễ gặp nhất. Vào giờ này, quán rượu của Gonzalo Flores chật kín những con chiên khát rượu, thèm thông tin và chuyện trò sau một ngày dài lao động cực nhọc; và do đó, rất khó mở lối đi qua chỗ họ.
- Ông có biết cử nhân Alonso Juanes ở đâu không? - Anh hỏi ông chủ quán rượu.
- Ở ngay đây này! - chủ quán đáp lại rõ ràng như một sự thật hiển nhiên.
- Tôi không hiểu ý ông.
- Ý tôi là anh bạn cử nhân yêu quý đó có thuê một phòng để ngủ ở tầng trên và tiếp khách ngay tại quán rượu này, đằng sau cánh cửa phía trong quán rượu.
- Anh ta hiện có mặt ở đó không?
- Tôi nghĩ anh ta đang chuẩn bị một số giấy tờ. Anh có muốn tôi đi thông báo cho anh ta biết không?
- Tôi sẽ tự đi. Tôi là bạn cũ của anh ta.
- Thế thì, xin anh hãy tự nhiên như ở nhà mình!
Vẫn chưa hết ngạc nhiên, Rojas tiến lại gần cánh cửa mà chủ quán rượu đã chỉ cho anh và sau một giây ngập ngừng, anh dùng nắm đấm gõ vào cánh cửa.
- Xin mời vào, - ai đó kêu lên từ phía bên kia cánh cửa.
Khi cửa mở, Rojas thấy mình đứng trong một căn phòng đầy tủ kệ chứa sách và phần lớn căn phòng bị một chiếc bàn rộng và nửa tá ghế choán hết. Người bạn học cũ của anh vừa viết xong một văn bản gì đó. Mặc dù cùng độ tuổi với Rojas, nhưng trông anh ta có vẻ già hơn.
- Bạn Alonso, cậu có khỏe không? - Rojas lên tiếng như một câu chào.
Ngạc nhiên, anh ta nhìn chăm chú người khách không mời mà tới. Anh ta dụi mắt rồi cuối cùng kêu lên:
- Chúa oi, đúng là cậu rồi. Chưa bao giờ tôi nghĩ cậu lại đến nơi này. Tuy nhiên, - anh ta nói thêm rồi dang tay ôm lấy Rojas, - cậu đang ở đây.
- Tôi rất không muốn đến gặp cậu trong hoàn cảnh này.
- Tôi chắc là cậu mang đến tin xấu.
- Đúng vậy. - Rojas khẳng định - Tôi đã nói chuyện với bà goá của Miguel Alvarez. Rất tiếc, anh ta đã mất sáng nay trong tù, trước khi bị tra tấn.
- Lũ quỷ sa tăng chết tiệt!
- Theo những gì tôi biết, viên công tố toà án đã cố ép buộc anh ta vào tội danh là kẻ xúi giục trong vụ án sát hại cha Tomas de Santo Domingo nhằm mục đích duy nhất là tịch thu tài sản; tôi nghĩ, hắn đã thử điều đó một vài lần rồi. Tôi tin là cậu cũng biết chuyện này.
- Thực ra, đây không phải là lần đầu chúng bắt giữ anh ta. Tuy nhiên, trong lần này, tôi cảm thấy nghiêm trọng hơn nên phải nhờ cậu giúp đỡ. Hãy tin là tôi rất lấy làm tiếc.
- Không quan trọng đâu! - Rojas nói nhằm trấn tĩnh Alonso - Trong hoàn cảnh đó, tôi đã làm mọi việc có thể để Miguel Alvarez không bị kết án. Thậm chí, tôi đã đe doạ sẽ kể tội hắn với Đức Giám mục bởi tôi có mối quan hệ tốt với Ngài và tôi nghĩ rằng đã làm hắn từ bỏ ý định. Tôi cũng yêu cầu hắn ngừng tra tấn những người bị bắt giam khác. Đến lúc này, chúng tôi đạt được một thoả thuận, mặc dù tôi không biết hắn sẽ tôn trọng điều đó trong thời gian bao lâu. Dù sao đi nữa, tôi tin rằng cậu cũng nên biết vụ việc xảy ra.
- Dĩ nhiên, chúng tôi có người cung cấp thông tin, và nếu như không, chúng tôi cũng biết cách hối lộ một vài thành viên của Ban Thánh lễ. Họ không được nhận lương cho những việc mình làm nên rất nhiều người sẵn sàng biến chất một khi điều ấy không lấy đi của họ lợi ích lớn hơn. Cậu có biết rằng tài sản chủ yếu của Toà án Công giáo chính là những kẻ tà giáo không? “Nếu không thiêu đốt thì lấy gì mà ăn", họ thường nói câu xấu xa đó. Và nếu họ không đốt thì chí ít họ cũng có thể kinh doanh bằng cuộc sống và sự tự do của những kẻ bị bắt giữ. Cái chết không phải là điều tồi tệ nhất có thể đến với cậu ở đó.
- Cậu đã bao giờ đến thăm nhà tù chưa?
- Thật không may mắn, tôi đã hơn một lần bị tống vào tù.
- Đã có lúc, sau khi đối mặt với viên công tố, nỗi hoảng sợ đã xâm chiếm tôi, khiến tôi nghĩ rằng sẽ chẳng bao giờ mình thoát khỏi địa ngục đó.
- Tôi khẳng định với cậu là phần lớn những kẻ vào tù không có nhiều may mắn và nhà tù bí mật của Valladolid còn tệ hơn nhiều.
- Chính vì vậy, tôi mới đến gặp cậu. Tôi muốn bằng cách nào đó được cậu giúp đỡ.
- Có thật là cậu chưa tốt nghiệp cử nhân?
- Tôi chưa… - Rojas thừa nhận.
- Cậu còn chờ gì nữa? Tôi hiểu là cậu không định ứng cử vào một ghế quan trọng vào thời điểm này, nhưng một luật gia giỏi như cậu có thể làm được nhiều việc. Càng ngày càng có nhiều vụ đối xử tệ bạc với những người cải đạo và phần lớn trong số họ đều không tự bảo vệ được mình.
- Cậu biết những mối quan tâm của tôi là gì mà.
- Tôi nhớ rất rõ, nhưng tôi luôn nghĩ rằng ý đồ của cậu muốn kéo dài việc học tập và nhốt mãi mình trong trường Đại học không hơn gì một mánh khóe để lẩn tránh trách nhiệm.
- Thôi được rồi, chúng ta không thảo luận việc này nữa. Bây giờ chúng ta cần phải bàn về một việc thực sự quan trọng, nhưng trước tiên, cậu phải hứa với tôi là cậu sẽ không để lộ bất kỳ điều gì cho bất kỳ ai về những điều tôi sẽ kể với cậu ở đây.
- Cậu đã biết tôi rồi mà. Không phải ngẫu nhiên mà chúng ta từng là bạn tốt. Sự thật là gần đây chúng ta có chút xa cách, lý do chính là cậu thờ ơ trước số phận của người Do Thái và những người cải đạo sau khi sắc lệnh trục xuất được ban hành, nhưng tôi vẫn như thế và vẫn giữ tình bạn nguyên vẹn. Thực ra, nếu không đúng như vậy, chúng ta sẽ không còn đứng đây nói chuyện. Như vậy, cậu có thể yên tâm là tôi sẽ không kể bất cứ điều gì.
- Tôi biết rất rõ là điều tôi sắp nói ra sẽ chẳng làm cậu thích thú chút nào. Thậm chí, có thể là cậu đã nghe phong thanh tin tức và cậu cũng chưa tin hoặc chưa có thời gian khẳng định lại. Trong bất cứ trường hợp nào, tôi cũng cần thẳng thắn với cậu. Cậu cần biết là, theo yêu cầu của Đức Giám mục, tôi đã được bổ nhiệm làm thành viên của Toà án Công giáo để điều tra cái chết của cha Tomas de Santo Domingo và tôi không còn cách nào khác là phải chấp nhận. Lúc đầu, tôi đã cố gắng từ chối, dĩ nhiên rồi. - Rojas biện minh, - nhưng sự sống của cha tôi và sự an toàn của gia đình tôi vẫn đang gặp nguy hiểm.
Alonso Juanes nhìn Rojas với vẻ quá đỗi tò mò, nhưng không nói gì, dường như điều mà anh đang nghe đã được dự kiến từ trước nên không khiến anh ngạc nhiên.
- Sự việc như thế đấy, cậu nói gì đi chứ? - Rojas hỏi lại khi không thấy Alonso phản ứng gì cả.
- Cậu muốn tôi nói gì với cậu. Rằng tôi không thể tin điều ấy hoặc ngược lại, cậu làm tôi hoảng sợ. Phải chăng cậu muốn tôi làm inh ỏi lên, sỉ nhục cậu hay là cậu muốn tôi tha thứ và xoá lỗi cho cậu? Tôi biết rõ tình hình gia đình cậu. Và chính xác vì lý do đó, tôi biết sớm hay muộn họ cũng sẽ buộc cậu phải nhúng chàm. Cậu thực sự có tin là có thể sống trong một thế giới như thế này mà không chọn bè phái hay không? Mặt khác, tôi cũng phải thú nhận với cậu là tôi cũng có nghe tin này rồi, nhưng như chính cậu đã cảm nhận hoặc hình dung ra là tôi vẫn chưa thể tin được. Do đó, tôi đã thử cậu sáng nay.
- Ý cậu là gì vậy?
- Tôi đã phái vợ của Miguel Alvarez đến chỗ cậu, chị ta tới không chỉ nhằm cứu chồng mà còn để tìm hiểu xem cậu đứng về phe nào. Nhưng cậu đừng hiểu nhầm tôi. Tôi đã nghĩ nếu họ buộc cậu phải lựa chọn bè phái, tôi cũng sẽ buộc phải cho cậu một cơ hội để thay đổi bè phái. Thế thôi.
- Mặc dù với việc đó cậu đặt cuộc sống của tôi và của gia đình tôi vào nguy hiểm?
- Thế còn tâm hồn và lương tâm của cậu thì sao? Chẳng lẽ điều đó không quan trọng với cậu à?
- Nếu như tôi từ chối không giúp người phụ nữ ấy?
- Thế có nghĩa rằng những điều người ta kể là không đúng sự thật và cậu vẫn là anh chàng Rojas thờ ơ với số phận của những người khác mà tôi từng biết. Sự thật sẽ làm tôi rất buồn, buồn hơn nhiều việc cậu khẳng định mình là thành viên của Toà án Công giáo. Ít nhất, tôi cũng nghĩ sẽ để cậu tiếp xúc với thực tế một lần nào đó và xem cách cậu phản ứng ra sao. Cuối cùng, công việc mà họ giao cho cậu, một ai đó sẽ phải làm, và dù ngắn hạn hay trung hạn, họ sẽ có lợi hơn nếu như người đó là cậu.
- Cậu đang nói rằng đã biết tôi nhiều đến nỗi có thể thấy tôi sẽ phản ứng ra sao?
- Bằng chứng là cậu hiện đang có mặt ở đây.
Lập luận đầy sức thuyết phục đến nỗi không có sự phản đối. Điều Rojas thấy không rõ ràng là liệu anh nên tự hào về cách xử sự của mình hay cảm thấy bị coi là một đồ vật do người khác điều khiển. Dù thế nào đi nữa, anh cũng rất mừng được biết là còn có người vẫn giữ niềm tin ở anh.
- Phải thú nhận với cậu là tôi rất bất an với tất cả vụ việc này, - Rojas thừa nhận, - nhưng tôi không muốn trở thành đề tài bàn luận. Điều quan trọng là biết chúng ta đang cùng hội cùng thuyền. Do đó, tôi muốn cậu hãy nói chuyện không úp mở với tôi.
- Nếu như với mục đích giúp đỡ những người anh em cải đạo của chúng ta, cậu có sự hợp tác của tôi.
- Chúng ta biết rằng, ngoài nguyên nhân khác, các vụ bắt bớ trong những ngày gần đây đều liên quan đến cái chết của cha Tomas. Chắn chắn, cánh công tố viên tin rằng kẻ sát nhân là những kẻ cải đạo giả mạo vì nạn nhân là cố vấn của Ban Thánh lễ và là một trong những nhà Thần học nổi tiếng trong trận chiến quyết liệt chống lại những người cải đạo ở Salamanca. Theo những gì tôi đánh giá qua quá trình điều tra, đó là một giả thiết ít khả năng xảy ra, nhưng tôi rất muốn tham khảo ý kiến của cậu.
- Cậu có thể tin tưởng chắc chắn rằng không phải người cải đạo gây ra cái chết của cha Tomas. Nếu không, tôi đã biết được điều gì đó, mặc dù sự thật là nếu như tôi biết, có thể tôi sẽ không nói với cậu. Ở đây, mọi người đều nhận thức rõ rằng bất kỳ hành động trả thù nào từ phía những người cải đạo sẽ không có lợi cho chúng ta. Cậu có nhớ vụ xảy ra với công tố viên Pedro de Arbués, người Aragon, cách đây mười hai năm không? Ông ta bị giết khi đang cầu nguyện tại Nhà thờ lớn ở Zaragoza. Dân chúng, sau khi nghe tin, đã phản ứng mạnh mẽ chống lại những người cải đạo đến nỗi Thị trưởng thành phố phải can thiệp để cứu mạng sống cho họ. Về phần mình, Toà án Công giáo đã tiến hành cuộc truy lùng tàn bạo, gây ra nhiều cái chết và các cuộc bắt bớ, ảnh hưởng tới hầu hết các gia đình cải đạo ở Zaragoza. Cuối cùng, sự việc xảy ra theo chiều hướng Toà án Hoàng gia đã cũng cố quyền lực ở Aragon, chính là điều mà những thành viên Hội đồng muốn tránh. Và tôi cam đoan với cậu rằng từ đó đến nay chưa có bất kỳ âm mưu nào khác xảy ra. Và ở đó, Toà Thánh án đối mặt với sự phản đối không những từ những người cải đạo mà còn từ những gia đình quý tộc có quyền lực, những người nhận thấy luật lệ hiện hành và các lợi ích của họ bị đe doạ. Cậu đừng quên là ở Aragon, từ thế kỷ XIII, đã có Toà Thánh án dưới sự chỉ đạo của Giáo hoàng nhằm mục đích chống phe tà giáo. Từ đó, một sắc luật do Vua Fernando ban hành nhằm truy lùng những người Do Thái cải đạo cũng không được coi là hành động can thiệp chính trị. Tuy nhiên, ở Castilla, Toà án Hoàng gia lại không gặp bất kỳ trở ngại nào, vì ở đây chưa từng có Toà Thánh án nên cả giới quý tộc và phần lớn nhân dân đều bằng lòng chấp thuận và không có hành động phản đối Toà án Hoàng gia. Cậu có thể thấy tình hình của những người cải đạo ra sao sau năm 1492. Hiện tại, chúng ta là những con dê tế thần, luôn bị nghi ngờ dòm ngó.
- Tôi hiểu là trong những tĩnh huống như thế, thật vô lý khi nghĩ về một âm mưu, nhưng cậu có thể nói gì về một kẻ quá khích hoặc một ai đó, trong cơn tuyệt vọng của mình, đã mong muốn trả thù?
- Nếu như vậy, hắn sẽ gặp khó khăn ở mọi nơi, vì không một ai lại lờ đi sự giúp đỡ của bất cứ người nào đối với hắn và cả gia đình hắn. Và hắn cũng không thể chạy trốn, nếu không chúng tôi sẽ biết. Salamanca không phải là một thành phố quá lớn.
- Đánh giá lại quá trình điều tra mà tôi đang thực hiện, kẻ tình nghi duy nhất của tôi là một sinh viên, cộng tác thân tín của cha Tomas trong những tháng cuối đời và có khả năng là bạn tình của cha Tomas. Cậu nghĩ sao?
- Nếu như đó là một người cải đạo từ nơi khác đến, tôi có thể biết gì đó. Chúng tôi là những người quan tâm nhất đến việc những sinh viên có nguồn gốc cải đạo không làm điều gì quá khích, vì điều đó sẽ ảnh hưởng nhiều đến chúng tôi. Như cậu biết rõ trong số những con chiên Thiên Chúa giáo mới và cũ, có đủ loại nhưng có sự khác biệt lởn là chúng tôi suy nghĩ hai lần trước khi bắt tay vào việc. Chúng tôi đã chịu đựng quá đủ khi phải đối đầu với luật pháp, thứ ngày càng áp chế chúng tôi mạnh mẽ hơn và chúng tôi phải biết bảo vệ mình trước hành vi lăng mạ và tàn ác của các công tố viên. Trong bất kỳ trường hợp nào, nếu tôi biết điều gì liên quan, tôi sẽ nói với cậu. Ở đây, phòng ngừa vẫn tốt hơn là chữa chạy bệnh.
- Tôi cũng sẽ thông tin cho cậu nếu như có việc gì đó nảy sinh liên quan đến người cải đạo.
- Giờ thì chúng ta nói chuyện khác. Hãy kể tôi nghe, các cụ thân sinh cậu có khỏe không? Cậu sẽ làm đám cưới khi tốt nghiệp cử nhân chứ?
- Bố mẹ tôi vẫn tự chăm lo sức khỏe của mình. Tôi vừa về thăm bố mẹ một vài ngày trước. Ở đó, tình hình cũng không tốt đẹp đối với người cải đạo. Về chuyện cưới xin, bây giờ tôi vẫn chưa nghĩ tới. Cậu thì sao?
- Cậu có nhớ Ruth không?
- Làm sao tôi có thể quên được một phụ nữ đẹp như thế!
- Ruth và tôi đã đính hôn từ khi còn bé. Nhưng, cậu biết đấy, bố mẹ tôi đã cải đạo và đổi cả họ tên khi tình hình đối với dân Do Thái xấu đi do những vụ tấn công và cướp bóc. Gia đình Ruth, tuy vậy, vẫn trung thành với tín ngưỡng của mình. Điều này khiến chúng tôi phải chia tay năm năm trước. Thoạt đầu, tôi định chạy trốn với Ruth đến Bồ Đào Nha, nơi gia đình Ruth an cư lập nghiệp, nhưng sau đó tôi sợ rằng, nếu như Toà án Công giáo biét được, họ sẽ bắt giữ cha mẹ tôi vì có đứa con trai Do Thái. Vào thời điểm đó, tôi đã không kể với cậu vì lý do ấy. Từ đó, Ruth và tôi vẫn duy trì bằng những lá thư dài hằng tháng. Người đưa thư của chúng tôi là một thương gia Bồ Đào Nha, thỉnh thoảng ông ấy lại xuất hiện tại quán rượu này. Khi bố mẹ tôi mất, cách đây khoảng một năm, tôi quyết định đoàn tụ với Ruth và gia đình cô ấy rồi quay trở về với đạo Do Thái. Nhưng lúc ấy, do bị bố mẹ vợ và người vợ tương lai ép buộc, Vua Manuel đã ban bố sắc lệnh trục xuất dân Do Thái khỏi Bồ Đào Nha, bất kể họ có quốc tịch Bồ Đào Nha hoặc xuất thân từ các vương quốc khác, đúng như yêu cầu của các thoả thuận tiền hôn nhân mà họ đã ký với Vương triều của chúng ta. Ngày 5 tháng Mười hai vừa qua là mốc thời gian chín tháng mà Nhà vua đã ban cho để họ rời đi. Đối với nhiều người, đó chính là cuộc di cư lần thứ hai. Do đó, chúng tôi quyết định gặp nhau tại Amberes, nơi tôi có nhiều bạn bè, vào đầu mùa xuân tới. Trong khi đó, Vua Bồ Đào Nha đã suy nghĩ kỹ hơn và huỷ lệnh trục xuất. Nói một cách chính xác hơn là ông ta đã đổi lệnh trục xuất bằng sắc lệnh cải đạo hoàn toàn, nhanh chóng và cưỡng ép, đầu tiên áp dụng đối với trẻ em và sau đó, với tất cả dân Do Thái vì ông ta không muốn họ mang đi các tài sản quý báu đã tích luỹ được ra khỏi đất nước, những tài sản mà các cơ quan tài chính của ông ta vẫn bị phụ thuộc. Thực tế, biên giới đã bị đóng cửa đối với họ và đối với cả chúng tôi. Dù sao thì tôi cũng đã bán hết tài sản được thừa kế từ bố mẹ và ổn định với một chiếc bàn như thế này, chờ đại một ngày nào đó mọi thứ sẽ rõ ràng và tốt đẹp hơn. Ở đây tôi cảm thấy bớt cô đơn, công việc dễ dàng và an toàn hơn so với ngôi nhà cũ. Tôi biết là mọi việc có thể xấu đi, đối với cô ấy ở Bồ Đào Nha hay đối với tôi, nhưng tôi vẫn tin rằng chúng tôi sẽ sớm tổ chức đám cưới ở nơi nào đó trên thế giới, có thể là vào năm tới.
- Câu chuyện của cậu thật cảm động. Và cậu hãy tin khi tôi nói rằng dù sao tôi cũng ghen tị với cậu vì tình yêu và lòng can đảm mà cậu dành cho cô ấy.
- Tôi có thể kể cho cậu nghe nhiều chuyện cảm động hơn câu chuyện này và nhất là còn bi kịch hơn nhiều. Ở đây, mọi người đến tìm tôi rất đông để giải quyết những vấn đề của họ. Tôi bình tâm lắng nghe và như vậy, phần nào giúp họ trấn tĩnh một chút. Sau đó, tôi làm những điều có thể, và thật không may, tôi không làm được nhiều, nhưng ít nhất họ cũng biết là có người hiểu và lo lắng cho họ.
Đột nhiên có tiếng gõ cửa, trong giây lát điều đó đã khiến Rojas giật mình. Tuy nhiên, Alonso vẫn giữ vẻ bình tĩnh.
- Ai đó? - Alonso kêu lên.
- Alonso, họ đang hỏi anh! - Chủ quán rượu thông báo.
- Bảo họ chờ tôi ở quán rượu và lấy cho một bình rượu, tôi mời họ. Tôi sẽ tiếp họ ngay. Cậu thấy rồi đấy, - Alonso nói với Rojas, - công việc thì không thiếu.
- Nếu cậu biết thêm điều gì mới liên quan đến vụ án, tôi mong rằng cậu thông báo cho tôi một cách kín đáo.
- Tôi sẽ làm vậy. Cậu đừng lo. Cậu hãy ra bằng cửa này, Alonso chỉ tay vào một cánh cửa ẩn mình sau tấm màn che. An toàn hơn. Cậu sẽ ra thẳng đường San Julian.
Rojas vụng về đứng lên. Anh có ý định ở lại nói chuyện với anh bạn tới khuya. Anh muốn chia sẻ những khó khăn với ai đó có thể hiểu và nhất là đồng cảm được với anh. Sau khi Alonso mở cửa, họ đứng lặng nhìn nhau một lúc trước bậc thềm. Họ không biết phải chào tạm biệt như thế nào. Cuối cùng, cả hai ôm chặt lấy nhau.
- Anh có thấy chồng tôi không? - Người phụ nữ cất tiếng hỏi, cố gắng kiểm soát trạng thái lo lắng.
- Tôi rất lấy làm tiếc phải nói với chị, - Rojas đáp lại bằng giọng nói hầu như không nghe thấy, - chồng chị đã mất sáng nay.
Người phụ nữ buồn bã đón nhận tin ấy. Tuy nhiên, khuôn mặt của chị lại tỏ ra tương đổi trấn tĩnh. Chị đã vái cả bốn phương trời đất để cứu chồng, nhưng khi đã hết cách, chị tiếp tục tin vào Chúa và không dám hoài nghi về ý nguyện của Người.
- Như chị biết, - Rojas tiếp tục nói sau khi ngừng lại một lát, - chồng chị đã không thể chịu đựng được. Sự việc xảy ra trước khi anh bị tra tấn và do đó, anh đã không phải chịu đau đớn. Thậm chí, nhóm lính canh gác cũng không biết là anh mất. Tôi biết điều này không xoa dịu được nỗi mất mát của chị, nhưng ít nhất tôi đã yêu cầu họ không quỵ kết chồng chị dưới bất kỳ tội danh nào và họ chấp thuận. Do vậy, họ sẽ không tịch thu tài sản của chị và sẽ để chị yên, chí ít trong thời gian tới.
- Tôi tin chắc rằng anh đã làm mọi điều có thể và xin chân thành cảm ơn anh vì điều đó. Tôi đã nghĩ rằng nhà tôi sẽ không thể chịu đựng được. Tuy nhiên, tôi cũng thấy được an ủi phần nào khi biết anh ấy không bị tra tấn.
- Chị cần nói chuyện càng sớm càng tốt với gia đình để đón nhận thi thể của anh nhà và chuẩn bị tang lễ. Chị nên kín đáo, vì ngày mai Thái tử và Phu nhân sẽ đến Salamanca. Cả Đức Giám mục và Hội đồng Thành phố đều mong muốn mai sẽ là một ngày vui vẻ và sẽ không tốt đẹp gì nếu gây chú ý trong tình huống như thế. Chị hiểu điều tôi nói chứ?
- Chúng tôi sẽ làm như vậy. - Người phụ nữ khẳng định - Một lần nữa, tôi xin cảm ơn anh.
- Chị có muốn tôi đi cùng không?
- Không cần thiết đâu. Tốt hơn là đừng để ai đó nhìn thấy anh đi cùng tôi.
- Được rồi. Nhưng trước khi chị đi, tôi muốn hỏi chị một việc. Chị có thể cho tôi biết anh cử nhân Juanes tiếp khách ở đâu không? Tôi có chuyện quan trọng cần phải thông báo cho anh ta.
- Tôi nghĩ là ở đầu đường Pozo Amarrillo. Anh nên hỏi thăm ở một quán rượu nằm ngay góc phố cắt với quảng trường San Martin. Ít nhất, đấy là điều mà tôi biết qua chồng tôi khi họ bắt giữ anh ấy. Chồng tôi đã yêu cầu tôi phải đến gặp luật sư ngay, nhưng cuối cùng không cần thiết vì luật sư hẳn đã biết sự việc xảy ra và chỉ một lát sau, ông ta đã xuất hiện ở nhà tôi.
- Chị sống ở quảng trường San Martin à?
- Đúng vậy.
- Trong trường hợp như vậy, tôi mong rằng chị hãy để tôi đi cùng, vì chúng ta đi cùng đường.
Người phụ nữ lộ vẻ hơi rụt rè, mặc dù chị đang ở độ tuổi chín muồi của người con gái nhưng dường như chị không quen với sự quan tâm chú ý, mà chỉ biết đến thái độ khinh rẻ, cũng như là tâm điểm của những đàm tiếu và ngờ vực. Với ánh mắt mệt mỏi luôn nhìn xuống mặt đất, chị dường như đắm chìm trong nỗi khổ đau, xa lạ với tất cả. Rojas cũng không dám nhìn chị. Sau khi đến cửa Mặt trời, họ chọn hướng phố San Martin. Đây là con đường nối phần phố cổ với quảng trường và nhà thờ cùng tên, một trong những con đường có nhiều người qua lại nhất ở Salamanca. Tầm nhìn lối vào con đường bị chắn bởi những công trình bằng đá vĩ đại được ngài bác sĩ Rodrigo Maldonado de Talevera dựng lên. Rojas và người phụ nữ trông như hai bóng ma đi giữa khung cảnh nhộn nhịp của buổi chiều hôm ấy. Khi đến quảng trường San Martin, họ im lặng chia tay nhau bằng một cử chỉ hầu như không nhận thấy. Rojas rất muốn nói gì đó với người phụ nữ, một vài lời khích lệ hoặc an ủi, nhưng anh sợ rằng chị ta sẽ suy sụp.
Trước khi đến thăm Alonso, Rojas muốn đi một vòng xem chợ nông nghiệp, với ý định trấn tĩnh tinh thần một chút. Quảng trường rộng lớn, được thiết kế theo hình dạng rất bất bình thường, thiên về tròn hơn là vuông. Phía bên trong, một con dốc lớn chia quảng trường làm hai phần và nền đất vừa mới được san phẳng theo lệnh của Thái tử, đồng thời với lệnh xây lát một vài chiếc cổng chào. Anh ngạc nhiên nhận thấy cuộc sống nơi này vẫn không thay đổi mấy. Rõ ràng, ở đây tràn ngập không khí náo nhiệt như mọi ngày: người bán dạo kêu to mời chào sản phẩm của mình, người mua nhìn ngắm và mặc cả, sinh viên đi đến quán rượu hoặc đi về sau khi tan lớp, kẻ trộm, cò mồi và ăn mày lang thang tìm kiếm cái ăn… Tóm lại, trái tim của thành phố vẫn tiếp tục với những nhịp đập thường nhật, như không có chuyện gì xảy ra.
Phần lớn các gian hàng của chợ tập trung ở phía Nam, giữa nhà thờ San Martin ở hướng Đông và Toà thị chính thành phố. Các gian hàng được sắp xếp theo từng chủng loại sản phẩm. Có gian hàng bán hoa quả, chim, cá, dầu ăn, bánh mì, cá nục, chanh…; từng gian hàng có mùi, màu sắc và tiếng mời chào đặc trưng. Ngay bên cạnh là gian hàng quần áo và ở phần thấp nhất phía đông của quảng trường là gian hàng bán than. Ngay dưới cổng chào là các gian hàng sáp nến, thắt lưng và giày dép, cửa hàng cho vay, cửa hàng đổi tiền, những ngưcri bán bánh mì, lúa mạch và vải lanh, và ở ngay nghĩa trang cổ Thiên Chúa giáo là những người bán vải bố vẽ tranh. Phần đất rộng, bằng phẳng ở phía trên được dành cho những người bán hàng rong, hoặc cho các cuộc hội hè, chạy đua, đấu bò tót, các trò chơi và dĩ nhiên, cho cả những hình phạt tử hình. Thực tế, họ đã đặt sẵn, dưới hình thức lâu dài, một cái cột với giá treo cổ để tất cả mọi người có thể nhìn thấy và cảm nhận được sự răn đe.
Cũng như vậy, có nhiều cửa hàng và hiệu thuốc với nhiều sản phẩm, hàng hoá đa dạng nằm trên mười hai hay mười ba đường phố đổ ra quảng trường, nối với sân và cổng ra vào của thành phố. Ở cổng Pozo Amarrillo, một nhà thơ ngồi với cây đàn tài tử, đang kể về một người phụ nữ đã giả trai đi chiến đấu chống những kẻ bất trung. Từ xa, có thể nghe thấy tiếng loa truyền báo rằng trong vài ngày tới, nhân dịp Thái tử và Phu nhân đến thăm, một số hiệp sĩ sẽ đấu bò tót và đấu côn ở quảng trường để mọi người giải trí.
Rojas cho rằng để bảo vệ những người cải đạo, Alonso sẽ sống ở một nơi hẻo lánh, nhưng lại không ngờ rằng người bạn học cũ của anh là một trong số những người có cách nghĩ khác: để tránh bị chú ý, tốt nhất nên ở ngay chỗ dễ gặp nhất. Vào giờ này, quán rượu của Gonzalo Flores chật kín những con chiên khát rượu, thèm thông tin và chuyện trò sau một ngày dài lao động cực nhọc; và do đó, rất khó mở lối đi qua chỗ họ.
- Ông có biết cử nhân Alonso Juanes ở đâu không? - Anh hỏi ông chủ quán rượu.
- Ở ngay đây này! - chủ quán đáp lại rõ ràng như một sự thật hiển nhiên.
- Tôi không hiểu ý ông.
- Ý tôi là anh bạn cử nhân yêu quý đó có thuê một phòng để ngủ ở tầng trên và tiếp khách ngay tại quán rượu này, đằng sau cánh cửa phía trong quán rượu.
- Anh ta hiện có mặt ở đó không?
- Tôi nghĩ anh ta đang chuẩn bị một số giấy tờ. Anh có muốn tôi đi thông báo cho anh ta biết không?
- Tôi sẽ tự đi. Tôi là bạn cũ của anh ta.
- Thế thì, xin anh hãy tự nhiên như ở nhà mình!
Vẫn chưa hết ngạc nhiên, Rojas tiến lại gần cánh cửa mà chủ quán rượu đã chỉ cho anh và sau một giây ngập ngừng, anh dùng nắm đấm gõ vào cánh cửa.
- Xin mời vào, - ai đó kêu lên từ phía bên kia cánh cửa.
Khi cửa mở, Rojas thấy mình đứng trong một căn phòng đầy tủ kệ chứa sách và phần lớn căn phòng bị một chiếc bàn rộng và nửa tá ghế choán hết. Người bạn học cũ của anh vừa viết xong một văn bản gì đó. Mặc dù cùng độ tuổi với Rojas, nhưng trông anh ta có vẻ già hơn.
- Bạn Alonso, cậu có khỏe không? - Rojas lên tiếng như một câu chào.
Ngạc nhiên, anh ta nhìn chăm chú người khách không mời mà tới. Anh ta dụi mắt rồi cuối cùng kêu lên:
- Chúa oi, đúng là cậu rồi. Chưa bao giờ tôi nghĩ cậu lại đến nơi này. Tuy nhiên, - anh ta nói thêm rồi dang tay ôm lấy Rojas, - cậu đang ở đây.
- Tôi rất không muốn đến gặp cậu trong hoàn cảnh này.
- Tôi chắc là cậu mang đến tin xấu.
- Đúng vậy. - Rojas khẳng định - Tôi đã nói chuyện với bà goá của Miguel Alvarez. Rất tiếc, anh ta đã mất sáng nay trong tù, trước khi bị tra tấn.
- Lũ quỷ sa tăng chết tiệt!
- Theo những gì tôi biết, viên công tố toà án đã cố ép buộc anh ta vào tội danh là kẻ xúi giục trong vụ án sát hại cha Tomas de Santo Domingo nhằm mục đích duy nhất là tịch thu tài sản; tôi nghĩ, hắn đã thử điều đó một vài lần rồi. Tôi tin là cậu cũng biết chuyện này.
- Thực ra, đây không phải là lần đầu chúng bắt giữ anh ta. Tuy nhiên, trong lần này, tôi cảm thấy nghiêm trọng hơn nên phải nhờ cậu giúp đỡ. Hãy tin là tôi rất lấy làm tiếc.
- Không quan trọng đâu! - Rojas nói nhằm trấn tĩnh Alonso - Trong hoàn cảnh đó, tôi đã làm mọi việc có thể để Miguel Alvarez không bị kết án. Thậm chí, tôi đã đe doạ sẽ kể tội hắn với Đức Giám mục bởi tôi có mối quan hệ tốt với Ngài và tôi nghĩ rằng đã làm hắn từ bỏ ý định. Tôi cũng yêu cầu hắn ngừng tra tấn những người bị bắt giam khác. Đến lúc này, chúng tôi đạt được một thoả thuận, mặc dù tôi không biết hắn sẽ tôn trọng điều đó trong thời gian bao lâu. Dù sao đi nữa, tôi tin rằng cậu cũng nên biết vụ việc xảy ra.
- Dĩ nhiên, chúng tôi có người cung cấp thông tin, và nếu như không, chúng tôi cũng biết cách hối lộ một vài thành viên của Ban Thánh lễ. Họ không được nhận lương cho những việc mình làm nên rất nhiều người sẵn sàng biến chất một khi điều ấy không lấy đi của họ lợi ích lớn hơn. Cậu có biết rằng tài sản chủ yếu của Toà án Công giáo chính là những kẻ tà giáo không? “Nếu không thiêu đốt thì lấy gì mà ăn", họ thường nói câu xấu xa đó. Và nếu họ không đốt thì chí ít họ cũng có thể kinh doanh bằng cuộc sống và sự tự do của những kẻ bị bắt giữ. Cái chết không phải là điều tồi tệ nhất có thể đến với cậu ở đó.
- Cậu đã bao giờ đến thăm nhà tù chưa?
- Thật không may mắn, tôi đã hơn một lần bị tống vào tù.
- Đã có lúc, sau khi đối mặt với viên công tố, nỗi hoảng sợ đã xâm chiếm tôi, khiến tôi nghĩ rằng sẽ chẳng bao giờ mình thoát khỏi địa ngục đó.
- Tôi khẳng định với cậu là phần lớn những kẻ vào tù không có nhiều may mắn và nhà tù bí mật của Valladolid còn tệ hơn nhiều.
- Chính vì vậy, tôi mới đến gặp cậu. Tôi muốn bằng cách nào đó được cậu giúp đỡ.
- Có thật là cậu chưa tốt nghiệp cử nhân?
- Tôi chưa… - Rojas thừa nhận.
- Cậu còn chờ gì nữa? Tôi hiểu là cậu không định ứng cử vào một ghế quan trọng vào thời điểm này, nhưng một luật gia giỏi như cậu có thể làm được nhiều việc. Càng ngày càng có nhiều vụ đối xử tệ bạc với những người cải đạo và phần lớn trong số họ đều không tự bảo vệ được mình.
- Cậu biết những mối quan tâm của tôi là gì mà.
- Tôi nhớ rất rõ, nhưng tôi luôn nghĩ rằng ý đồ của cậu muốn kéo dài việc học tập và nhốt mãi mình trong trường Đại học không hơn gì một mánh khóe để lẩn tránh trách nhiệm.
- Thôi được rồi, chúng ta không thảo luận việc này nữa. Bây giờ chúng ta cần phải bàn về một việc thực sự quan trọng, nhưng trước tiên, cậu phải hứa với tôi là cậu sẽ không để lộ bất kỳ điều gì cho bất kỳ ai về những điều tôi sẽ kể với cậu ở đây.
- Cậu đã biết tôi rồi mà. Không phải ngẫu nhiên mà chúng ta từng là bạn tốt. Sự thật là gần đây chúng ta có chút xa cách, lý do chính là cậu thờ ơ trước số phận của người Do Thái và những người cải đạo sau khi sắc lệnh trục xuất được ban hành, nhưng tôi vẫn như thế và vẫn giữ tình bạn nguyên vẹn. Thực ra, nếu không đúng như vậy, chúng ta sẽ không còn đứng đây nói chuyện. Như vậy, cậu có thể yên tâm là tôi sẽ không kể bất cứ điều gì.
- Tôi biết rất rõ là điều tôi sắp nói ra sẽ chẳng làm cậu thích thú chút nào. Thậm chí, có thể là cậu đã nghe phong thanh tin tức và cậu cũng chưa tin hoặc chưa có thời gian khẳng định lại. Trong bất cứ trường hợp nào, tôi cũng cần thẳng thắn với cậu. Cậu cần biết là, theo yêu cầu của Đức Giám mục, tôi đã được bổ nhiệm làm thành viên của Toà án Công giáo để điều tra cái chết của cha Tomas de Santo Domingo và tôi không còn cách nào khác là phải chấp nhận. Lúc đầu, tôi đã cố gắng từ chối, dĩ nhiên rồi. - Rojas biện minh, - nhưng sự sống của cha tôi và sự an toàn của gia đình tôi vẫn đang gặp nguy hiểm.
Alonso Juanes nhìn Rojas với vẻ quá đỗi tò mò, nhưng không nói gì, dường như điều mà anh đang nghe đã được dự kiến từ trước nên không khiến anh ngạc nhiên.
- Sự việc như thế đấy, cậu nói gì đi chứ? - Rojas hỏi lại khi không thấy Alonso phản ứng gì cả.
- Cậu muốn tôi nói gì với cậu. Rằng tôi không thể tin điều ấy hoặc ngược lại, cậu làm tôi hoảng sợ. Phải chăng cậu muốn tôi làm inh ỏi lên, sỉ nhục cậu hay là cậu muốn tôi tha thứ và xoá lỗi cho cậu? Tôi biết rõ tình hình gia đình cậu. Và chính xác vì lý do đó, tôi biết sớm hay muộn họ cũng sẽ buộc cậu phải nhúng chàm. Cậu thực sự có tin là có thể sống trong một thế giới như thế này mà không chọn bè phái hay không? Mặt khác, tôi cũng phải thú nhận với cậu là tôi cũng có nghe tin này rồi, nhưng như chính cậu đã cảm nhận hoặc hình dung ra là tôi vẫn chưa thể tin được. Do đó, tôi đã thử cậu sáng nay.
- Ý cậu là gì vậy?
- Tôi đã phái vợ của Miguel Alvarez đến chỗ cậu, chị ta tới không chỉ nhằm cứu chồng mà còn để tìm hiểu xem cậu đứng về phe nào. Nhưng cậu đừng hiểu nhầm tôi. Tôi đã nghĩ nếu họ buộc cậu phải lựa chọn bè phái, tôi cũng sẽ buộc phải cho cậu một cơ hội để thay đổi bè phái. Thế thôi.
- Mặc dù với việc đó cậu đặt cuộc sống của tôi và của gia đình tôi vào nguy hiểm?
- Thế còn tâm hồn và lương tâm của cậu thì sao? Chẳng lẽ điều đó không quan trọng với cậu à?
- Nếu như tôi từ chối không giúp người phụ nữ ấy?
- Thế có nghĩa rằng những điều người ta kể là không đúng sự thật và cậu vẫn là anh chàng Rojas thờ ơ với số phận của những người khác mà tôi từng biết. Sự thật sẽ làm tôi rất buồn, buồn hơn nhiều việc cậu khẳng định mình là thành viên của Toà án Công giáo. Ít nhất, tôi cũng nghĩ sẽ để cậu tiếp xúc với thực tế một lần nào đó và xem cách cậu phản ứng ra sao. Cuối cùng, công việc mà họ giao cho cậu, một ai đó sẽ phải làm, và dù ngắn hạn hay trung hạn, họ sẽ có lợi hơn nếu như người đó là cậu.
- Cậu đang nói rằng đã biết tôi nhiều đến nỗi có thể thấy tôi sẽ phản ứng ra sao?
- Bằng chứng là cậu hiện đang có mặt ở đây.
Lập luận đầy sức thuyết phục đến nỗi không có sự phản đối. Điều Rojas thấy không rõ ràng là liệu anh nên tự hào về cách xử sự của mình hay cảm thấy bị coi là một đồ vật do người khác điều khiển. Dù thế nào đi nữa, anh cũng rất mừng được biết là còn có người vẫn giữ niềm tin ở anh.
- Phải thú nhận với cậu là tôi rất bất an với tất cả vụ việc này, - Rojas thừa nhận, - nhưng tôi không muốn trở thành đề tài bàn luận. Điều quan trọng là biết chúng ta đang cùng hội cùng thuyền. Do đó, tôi muốn cậu hãy nói chuyện không úp mở với tôi.
- Nếu như với mục đích giúp đỡ những người anh em cải đạo của chúng ta, cậu có sự hợp tác của tôi.
- Chúng ta biết rằng, ngoài nguyên nhân khác, các vụ bắt bớ trong những ngày gần đây đều liên quan đến cái chết của cha Tomas. Chắn chắn, cánh công tố viên tin rằng kẻ sát nhân là những kẻ cải đạo giả mạo vì nạn nhân là cố vấn của Ban Thánh lễ và là một trong những nhà Thần học nổi tiếng trong trận chiến quyết liệt chống lại những người cải đạo ở Salamanca. Theo những gì tôi đánh giá qua quá trình điều tra, đó là một giả thiết ít khả năng xảy ra, nhưng tôi rất muốn tham khảo ý kiến của cậu.
- Cậu có thể tin tưởng chắc chắn rằng không phải người cải đạo gây ra cái chết của cha Tomas. Nếu không, tôi đã biết được điều gì đó, mặc dù sự thật là nếu như tôi biết, có thể tôi sẽ không nói với cậu. Ở đây, mọi người đều nhận thức rõ rằng bất kỳ hành động trả thù nào từ phía những người cải đạo sẽ không có lợi cho chúng ta. Cậu có nhớ vụ xảy ra với công tố viên Pedro de Arbués, người Aragon, cách đây mười hai năm không? Ông ta bị giết khi đang cầu nguyện tại Nhà thờ lớn ở Zaragoza. Dân chúng, sau khi nghe tin, đã phản ứng mạnh mẽ chống lại những người cải đạo đến nỗi Thị trưởng thành phố phải can thiệp để cứu mạng sống cho họ. Về phần mình, Toà án Công giáo đã tiến hành cuộc truy lùng tàn bạo, gây ra nhiều cái chết và các cuộc bắt bớ, ảnh hưởng tới hầu hết các gia đình cải đạo ở Zaragoza. Cuối cùng, sự việc xảy ra theo chiều hướng Toà án Hoàng gia đã cũng cố quyền lực ở Aragon, chính là điều mà những thành viên Hội đồng muốn tránh. Và tôi cam đoan với cậu rằng từ đó đến nay chưa có bất kỳ âm mưu nào khác xảy ra. Và ở đó, Toà Thánh án đối mặt với sự phản đối không những từ những người cải đạo mà còn từ những gia đình quý tộc có quyền lực, những người nhận thấy luật lệ hiện hành và các lợi ích của họ bị đe doạ. Cậu đừng quên là ở Aragon, từ thế kỷ XIII, đã có Toà Thánh án dưới sự chỉ đạo của Giáo hoàng nhằm mục đích chống phe tà giáo. Từ đó, một sắc luật do Vua Fernando ban hành nhằm truy lùng những người Do Thái cải đạo cũng không được coi là hành động can thiệp chính trị. Tuy nhiên, ở Castilla, Toà án Hoàng gia lại không gặp bất kỳ trở ngại nào, vì ở đây chưa từng có Toà Thánh án nên cả giới quý tộc và phần lớn nhân dân đều bằng lòng chấp thuận và không có hành động phản đối Toà án Hoàng gia. Cậu có thể thấy tình hình của những người cải đạo ra sao sau năm 1492. Hiện tại, chúng ta là những con dê tế thần, luôn bị nghi ngờ dòm ngó.
- Tôi hiểu là trong những tĩnh huống như thế, thật vô lý khi nghĩ về một âm mưu, nhưng cậu có thể nói gì về một kẻ quá khích hoặc một ai đó, trong cơn tuyệt vọng của mình, đã mong muốn trả thù?
- Nếu như vậy, hắn sẽ gặp khó khăn ở mọi nơi, vì không một ai lại lờ đi sự giúp đỡ của bất cứ người nào đối với hắn và cả gia đình hắn. Và hắn cũng không thể chạy trốn, nếu không chúng tôi sẽ biết. Salamanca không phải là một thành phố quá lớn.
- Đánh giá lại quá trình điều tra mà tôi đang thực hiện, kẻ tình nghi duy nhất của tôi là một sinh viên, cộng tác thân tín của cha Tomas trong những tháng cuối đời và có khả năng là bạn tình của cha Tomas. Cậu nghĩ sao?
- Nếu như đó là một người cải đạo từ nơi khác đến, tôi có thể biết gì đó. Chúng tôi là những người quan tâm nhất đến việc những sinh viên có nguồn gốc cải đạo không làm điều gì quá khích, vì điều đó sẽ ảnh hưởng nhiều đến chúng tôi. Như cậu biết rõ trong số những con chiên Thiên Chúa giáo mới và cũ, có đủ loại nhưng có sự khác biệt lởn là chúng tôi suy nghĩ hai lần trước khi bắt tay vào việc. Chúng tôi đã chịu đựng quá đủ khi phải đối đầu với luật pháp, thứ ngày càng áp chế chúng tôi mạnh mẽ hơn và chúng tôi phải biết bảo vệ mình trước hành vi lăng mạ và tàn ác của các công tố viên. Trong bất kỳ trường hợp nào, nếu tôi biết điều gì liên quan, tôi sẽ nói với cậu. Ở đây, phòng ngừa vẫn tốt hơn là chữa chạy bệnh.
- Tôi cũng sẽ thông tin cho cậu nếu như có việc gì đó nảy sinh liên quan đến người cải đạo.
- Giờ thì chúng ta nói chuyện khác. Hãy kể tôi nghe, các cụ thân sinh cậu có khỏe không? Cậu sẽ làm đám cưới khi tốt nghiệp cử nhân chứ?
- Bố mẹ tôi vẫn tự chăm lo sức khỏe của mình. Tôi vừa về thăm bố mẹ một vài ngày trước. Ở đó, tình hình cũng không tốt đẹp đối với người cải đạo. Về chuyện cưới xin, bây giờ tôi vẫn chưa nghĩ tới. Cậu thì sao?
- Cậu có nhớ Ruth không?
- Làm sao tôi có thể quên được một phụ nữ đẹp như thế!
- Ruth và tôi đã đính hôn từ khi còn bé. Nhưng, cậu biết đấy, bố mẹ tôi đã cải đạo và đổi cả họ tên khi tình hình đối với dân Do Thái xấu đi do những vụ tấn công và cướp bóc. Gia đình Ruth, tuy vậy, vẫn trung thành với tín ngưỡng của mình. Điều này khiến chúng tôi phải chia tay năm năm trước. Thoạt đầu, tôi định chạy trốn với Ruth đến Bồ Đào Nha, nơi gia đình Ruth an cư lập nghiệp, nhưng sau đó tôi sợ rằng, nếu như Toà án Công giáo biét được, họ sẽ bắt giữ cha mẹ tôi vì có đứa con trai Do Thái. Vào thời điểm đó, tôi đã không kể với cậu vì lý do ấy. Từ đó, Ruth và tôi vẫn duy trì bằng những lá thư dài hằng tháng. Người đưa thư của chúng tôi là một thương gia Bồ Đào Nha, thỉnh thoảng ông ấy lại xuất hiện tại quán rượu này. Khi bố mẹ tôi mất, cách đây khoảng một năm, tôi quyết định đoàn tụ với Ruth và gia đình cô ấy rồi quay trở về với đạo Do Thái. Nhưng lúc ấy, do bị bố mẹ vợ và người vợ tương lai ép buộc, Vua Manuel đã ban bố sắc lệnh trục xuất dân Do Thái khỏi Bồ Đào Nha, bất kể họ có quốc tịch Bồ Đào Nha hoặc xuất thân từ các vương quốc khác, đúng như yêu cầu của các thoả thuận tiền hôn nhân mà họ đã ký với Vương triều của chúng ta. Ngày 5 tháng Mười hai vừa qua là mốc thời gian chín tháng mà Nhà vua đã ban cho để họ rời đi. Đối với nhiều người, đó chính là cuộc di cư lần thứ hai. Do đó, chúng tôi quyết định gặp nhau tại Amberes, nơi tôi có nhiều bạn bè, vào đầu mùa xuân tới. Trong khi đó, Vua Bồ Đào Nha đã suy nghĩ kỹ hơn và huỷ lệnh trục xuất. Nói một cách chính xác hơn là ông ta đã đổi lệnh trục xuất bằng sắc lệnh cải đạo hoàn toàn, nhanh chóng và cưỡng ép, đầu tiên áp dụng đối với trẻ em và sau đó, với tất cả dân Do Thái vì ông ta không muốn họ mang đi các tài sản quý báu đã tích luỹ được ra khỏi đất nước, những tài sản mà các cơ quan tài chính của ông ta vẫn bị phụ thuộc. Thực tế, biên giới đã bị đóng cửa đối với họ và đối với cả chúng tôi. Dù sao thì tôi cũng đã bán hết tài sản được thừa kế từ bố mẹ và ổn định với một chiếc bàn như thế này, chờ đại một ngày nào đó mọi thứ sẽ rõ ràng và tốt đẹp hơn. Ở đây tôi cảm thấy bớt cô đơn, công việc dễ dàng và an toàn hơn so với ngôi nhà cũ. Tôi biết là mọi việc có thể xấu đi, đối với cô ấy ở Bồ Đào Nha hay đối với tôi, nhưng tôi vẫn tin rằng chúng tôi sẽ sớm tổ chức đám cưới ở nơi nào đó trên thế giới, có thể là vào năm tới.
- Câu chuyện của cậu thật cảm động. Và cậu hãy tin khi tôi nói rằng dù sao tôi cũng ghen tị với cậu vì tình yêu và lòng can đảm mà cậu dành cho cô ấy.
- Tôi có thể kể cho cậu nghe nhiều chuyện cảm động hơn câu chuyện này và nhất là còn bi kịch hơn nhiều. Ở đây, mọi người đến tìm tôi rất đông để giải quyết những vấn đề của họ. Tôi bình tâm lắng nghe và như vậy, phần nào giúp họ trấn tĩnh một chút. Sau đó, tôi làm những điều có thể, và thật không may, tôi không làm được nhiều, nhưng ít nhất họ cũng biết là có người hiểu và lo lắng cho họ.
Đột nhiên có tiếng gõ cửa, trong giây lát điều đó đã khiến Rojas giật mình. Tuy nhiên, Alonso vẫn giữ vẻ bình tĩnh.
- Ai đó? - Alonso kêu lên.
- Alonso, họ đang hỏi anh! - Chủ quán rượu thông báo.
- Bảo họ chờ tôi ở quán rượu và lấy cho một bình rượu, tôi mời họ. Tôi sẽ tiếp họ ngay. Cậu thấy rồi đấy, - Alonso nói với Rojas, - công việc thì không thiếu.
- Nếu cậu biết thêm điều gì mới liên quan đến vụ án, tôi mong rằng cậu thông báo cho tôi một cách kín đáo.
- Tôi sẽ làm vậy. Cậu đừng lo. Cậu hãy ra bằng cửa này, Alonso chỉ tay vào một cánh cửa ẩn mình sau tấm màn che. An toàn hơn. Cậu sẽ ra thẳng đường San Julian.
Rojas vụng về đứng lên. Anh có ý định ở lại nói chuyện với anh bạn tới khuya. Anh muốn chia sẻ những khó khăn với ai đó có thể hiểu và nhất là đồng cảm được với anh. Sau khi Alonso mở cửa, họ đứng lặng nhìn nhau một lúc trước bậc thềm. Họ không biết phải chào tạm biệt như thế nào. Cuối cùng, cả hai ôm chặt lấy nhau.
Tác giả :
Luis Garcia Jambrina