Bản Ghi Chú Hàng Ngày (Khởi Cư Chú)

Trăm nghe chẳng bằng mắt thấy

Thật ra Phương Quý Bắc rất tiết kiệm tiền, vì anh biết với hai văn tiền đã mua được ba cái bánh nướng, mà ba cái bánh nướng thì cứu sống được mười người. Nếu anh vẫn ở nơi khởi sự là Dĩnh Châu nhỏ bé mà cầm được nhiều bạc như vậy, anh đã sớm chia với huynh đệ rồi.

Thế nhưng giờ anh là hoàng đế chưởng quản cả Đại Nhạc. Hơn nữa anh cũng không thể phân biệt được trong thiên hạ ai cùng quẫn thật, ai nghèo do làm biếng hay do tứ đổ tường. Cho dù anh phân biệt được cũng không có cách phát tiền cho tất cả, càng không thể bảo bọn quan lại đi phân phát. Cai quản một châu huyện đã rầy rà lắm thì huống chi cai quản cả đất nước, thật tình rất khó khăn. Ngay cả chính huynh đệ của mình cũng bắt đầu thay đổi. Anh từng nói, muốn mọi người trở về quê làm ruộng. Nhưng cả anh cũng hiểu không có khả năng đó.

Anh nghe tiếng mở cửa nhưng vẫn ngồi thừ ở bàn, tay mân mê cục đá “nghe đâu" là điềm lành. Trên mặt đá còn khắc bốn chữ rất to ‘Tiếp Dư vạn niên.’

Phương Quý Bắc nhìn chằm chằm cục đá đó mà cười giễu. Anh tự thoại nhưng cũng nói với người mới bước vào, “Mấy chữ khác ta còn không biết, chứ bốn chữ ‘Tiếp Dư vạn niên’ này thì ta đọc ra. Thiệt tức cười, chẳng lẽ họ cho rằng cứ lấy màu viết bốn chữ này thì dù giả cũng sẽ không sao à? Điềm lành gì chứ? Cái ta muốn là ngựa giống tốt thật, gạo được mùa thật, chứ ta cần mấy thứ phô trương này làm gì? Cái gì mà trời giáng điềm lành? Nếu không phải nhờ phần đông huynh đệ chiến đấu bỏ mạng, vào sinh ra tử thì bốn chữ trên cục đá này hẳn là ‘Thừa Chiêu vạn niên’ rồi?"

Tất Tử Hạo bước vào thì lặng thinh ngồi bên giường.

“Chẳng phải số đông người dân cũng giống ta hay sao, có bị giết bọn họ cũng không biết điềm lành là gì, càng không có động cơ tạo ra đồ giả. Bọn quan lại… mỗi ngày đều nghĩ mấy chuyện này sao? Chúng không lo quản lý tốt địa phương mình, không tuyển chọn nhân tài mà cứ ngồi nghĩ cách tạo điềm lành cho ta vui?" Sắc mặt Phương Quý Bắc vô cùng thất vọng thầm thì, “Nếu chẳng phải không tìm được ai thay thế thì thiệt muốn cách chức hết cả bọn…"

“Ở trên làm thì ở dưới bắt chước theo." Tiếng Tất Tử Hạo vang lên. “Có đổi hết cũng vô ích, điều quan trọng là Hoàng thượng phải cho họ biết người không thích những chuyện này. Bằng không có thay người thì họ cũng ngựa quen đường cũ thôi."

Phương Quý Bắc đăm chiêu, rồi đi tới giường vỗ vai Tất Tử Hạo, “Quả nhiên Tiểu Tất thông minh. Đúng rồi, ta thấy quan lại cũng còn non nớt quá, vẫn còn tin nhân trị đức trị gì đó, ta đây còn chưa ngu vậy mà. Thay người cũng vô dụng, phải thay đổi cách kìa."

Trong lòng anh nghĩ thông suốt rồi thì rất hưng phấn, liệng mình cái ịch xuống giường khiến Tất Tử Hạo hoảng hồn ngã lên mình anh. Cậu vội ngồi dậy rồi nhích lui ra sau, “Thần mạo phạm…" Phương Quý Bắc bật cười sảng khoái, chộp cậu lại. “Tiểu Tất, ngươi theo ta một thời gian rồi còn nho nhã gì chứ? Thả lỏng chút đi, chúng ta còn phải bàn cụ thể bây giờ nên làm sao đây. Ta thiệt không hiểu mấy cái điều làm quan trị quốc này nọ là gì, tới điềm lành là cái nỗi gì ta còn không biết. Ngươi đã khỏe lại chưa? Đêm nay phải dạy cho ta hết mấy chuyện này đó."

“Hiển nhiên thần xin tuân mệnh." Tất Tử Hạo gật đầu cười. Anh mới dứt câu mà chưa gì mi mắt đã muốn sụp. Tất Tử Hạo lên tiếng, “Hoàng thượng, đã khuya rồi, người nên ngủ đi."

“Ngươi… nếu chưa thấy mệt thì kể xong chuyện phò tá gì đó hẵng ngủ…" Phương Quý Bắc thì thào, tiếng nói càng lúc càng nhỏ. “Được. Thật ra các triều đại đều có quy tắc, thường thì ba năm sẽ đổi quan địa phương một lần. Lúc trước đã nhắc vấn đề chiến tích rồi, còn tổ chức bên trong quan phủ thì…" Tất Tử Hạo còn đang giảng giải mà người bên cạnh chưa chi đã gục xuống, mắt thì nhắm chặt. Đúng là ngủ say rồi.

Thật ra dáng đang ngủ của Phương Quý Bắc rất đáng yêu, cho dù tính từ đó không hợp với diện mạo và nghiêm uy hoàng đế của anh.

Nhưng thật tình rất đáng yêu mà. Tất Tử Hạo nhìn anh chăm chăm. Kỳ thật hắn cũng không lớn hơn mình bao nhiêu tuổi, cũng bất quá hai mươi mấy là cùng. Có điều khi cậu ngủ thì không bao giờ lộ ra nét ngây thơ không chút phòng bị thế kia.

Suy nghĩ một hồi, Tất Tử Hạo cũng đi ngủ. Nhưng khi cậu đặt lưng nằm xuống thì trong đầu chỉ lẩn vẩn những lời nói và việc làm của con người này. “Dân chúng, ha ha ha, dân chúng sao…" Cậu khẽ nhẩm mấy câu mà khóe môi cười lạnh, đoạn cũng thiếp ngủ.

οοο

“Tiểu Tất, có muốn ra ngoài cung đi dạo không?" Phương Quý Bắc đang ngồi nghe Tất Tử Hạo dạy kiến thức cơ bản về quan trường một hồi bỗng hỏi ngang xương khiến cậu sững người.

“R- Ra cung?" Tất Tử Hạo đang nói năng lưu loát là đấy, thoát cái lắp bắp như không biết hai chữ đó là gì.

“Phải, ra cung." Phương Quý Bắc gật đầu. “Mấy hôm rày cứ ở trong cung miết, hai ngày nay lại nghe ngươi nói nhiều vậy, ta mà không ra ngoài chắc sẽ quên hết chuyện quá." Sẽ quên cuộc sống của dân chúng ra sao, quên mùi vị chịu khổ là thế nào, quên sinh mệnh là ý nghĩa gì đối với mỗi người.

Tất Tử Hạo hiếm lộ ra biểu tình mà giờ lại vui sướng đến ra mặt, “Ta có thể ra ngoài sao?"

Phương Quý Bắc thấy thiếu niên vui sướng một cách hiếm hoi thế thì cảm thấy hơi đau lòng. Có phải trước giờ đứa nhỏ này không có ra khỏi đây? Có phải nó chưa bao giờ biết trời đất bên ngoài là thế nào?

οοο

Dường như bầu trời bên ngoài xanh thẳm hơn thì phải. Tất Tử Hạo nhìn khắp mọi nơi, cái gì cũng thấy tò mò. Cậu đứng rất lâu ở nơi đủ màu xanh vàng rực rỡ như chưa từng thấy chúng. Ngay cả đoàn người tấp nập trên đường, đứa nhỏ cầm đồ chơi trong tay cho đến những bộ y phục tầm thường thô thiển đều là đối tượng chú ý của cậu.

Hiển nhiên Phương Quý Bắc là lén chuồn ra khỏi cung. Dù sao anh cũng là hoàng đế cầm đao cưỡi ngựa nên vốn không cần người khác bảo hộ, chỉ có anh và Tất Tử Hạo đi dạo thôi. Phương Quý Bắc nghĩ đến tâm tính thiếu niên của cậu thì bèn hỏi đường đến chỗ phồn hoa nhất của kinh thành. Tất Tử Hạo thấy người đi đường ăn mặc dần dần hoa lệ hơn thì thấy tò mò, thế nên cậu mở miệng hỏi một câu khiến Phương Quý Bắc hoảng hồn. “Vì sao những người này ăn mặc đẹp hơn những người hồi nãy? Không lẽ mấy người lúc nãy không thích áo quần vậy sao?"

Phương Quý Bắc trừng mắt, “Đương nhiên do họ nghèo rồi. Có ai lại không thích quần áo đẹp chứ?"

“Có chứ, là người đó." Tất Tử Hạo nói. “Người đâu có thích mặc đồ đẹp, ngay cả lên triều cũng ăn mặc rách nát thế. Trong triều tất cả đứng với nhau thì có người là ăn bận kém nhất."

Phương Quý Bắc ngạc nhiên, “Không cần so sánh với ta, nam nhân trưởng thành để ý quần áo đẹp làm gì, có ăn có mặc là mừng rồi. Hồi nãy ý ta là những người kia do không mua nổi áo mới, chứ không phải giống ta không muốn mua."

Tất Tử Hạo a lên một tiếng rồi nghiêng đầu trầm ngâm, sau cùng nói, “Nói vậy áo quần rất đắt sao? Ta cứ cho nó rẻ lắm chứ." Phương Quý Bắc nhíu mày, cảm thấy câu nói này có hơi kỳ quái. Tức thì anh đã hiểu. Căn bản Tất Tử Hạo không hiểu cái gì gọi là nghèo đến khốn cùng, cậu không biết trên đời này còn có người thật sự ‘mua không nổi quần áo," còn có người thật tình ‘sống chẳng kham chẳng đặng.’ Dù Phương Quý Bắc không biết cốt tích chuyện “tại sao không ăn thịt bằm" nhưng giờ hắn đang sờ sờ nhìn cái người hỏi câu đó.

Thậm chí Tất Tử Hạo còn nghiêng đầu thắc mắc rằng tại sao người khất cái kia cầm cái chén để làm gì. Phương Quý Bắc nói bọn họ đang xin cơm, Tất Tử Hạo lại khó hiểu bảo chẳng phải dân gian có nơi gọi là tửu lâu, họ có thể đến đó ăn mà? Anh giải thích cả nửa ngày Tất Tử Hạo mới thông suốt, “A, ra bọn họ chính là dân lưu lạc trong truyền thuyết đó sao? Ta hiểu rồi!"

… Cậu hiểu thật sao?

Tất nhiên chỗ phồn hoa luôn náo nhiệt, hai bên đường bán đủ món hàng rong. Tất Tử Hạo cũng vừa mắt mấy món rất cổ quái và hiếm thấy đối với cậu, nhưng tuyệt không trả tiền.

Người này còn không hiểu sao? Phương Quý Bắc lẽo đẽo theo sau cậu mà trả bạc, mẩm thấy mình quả là tiêu tiền như nước mà. Tất Tử Hạo cười khúc khích cầm cây kẹo đường quay về, vừa nhét một viên trả bằng tiền xài như nước của anh vào miệng, còn viên kia thì cho anh. Phương Quý Bắc nhìn cậu tươi cười mà chỉ biết thầm thở dài. Bỏ đi, cứ coi tiền như rác, thổi cái là bay chứ sao giờ.

“Chỗ đằng trước là gì vậy? Xem ra rất náo nhiệt." Tất Tử Hạo chỉ một tòa lầu hoa lệ mà hỏi. Bỗng Phương Quý Bắc đỏ ửng kéo tay áo cậu, “Chúng ta đi thôi. Ta còn có chuyện phải làm, không thể đi lâu được…"

“Nhưng chỗ đó là gì mới được chứ?" Tất Tử Hạo cố hỏi. Cậu không cần hỏi thêm vì họ đã đến gần tiểu lâu đó, lập tức có người gọi í ới, “Đại gia và tiểu gia ơi, vào sân viện chúng em mà xem. Cô nương trong đây xinh đẹp lắm đó… Ái chà, ngại quá. Chúng ta không tiếp khách nữ được…" Phương Quý Bắc vội vàng kéo Tất Tử Hạo chạy bán sống bán chết.

Cả hai chạy xa tít mù một đoạn, Phương Quý Bắc thấy Tất Tử Hạo thở hồng hộc mới dừng lại. Tất Tử Hạo hơi ngây người hỏi lại, “Mấy người hồi nãy nói khách nữ… không lẽ là bảo ta?"

“Chỗ đó không phải chỗ tốt lành gì, đừng có hỏi nhiều." Phương Quý Bắc sợ đụng đến chuyện thương tâm của cậu nên vội ngắt lời.

“Chẳng lẽ đó là thanh lâu trong truyền thuyết?" Tất Tử Hạo hoàn toàn phớt lờ lời anh, trong mắt lóe sáng ý hiếu kỳ. “Ta muốn vào xem một chút, nghe nói trong đó có rất nhiều mỹ nữ như hậu cung vậy…"

Phương Quý Bắc liếc cậu một cái thật sâu, “Tiểu Tất, sau này nếu ngươi ra ngoài một mình nhất định phải tránh xa chỗ đó ra. Mấy chỗ đó… không phải chỉ cần nữ nhân thôi đâu…" Tất Tử Hạo sửng sốt, đoạn khuôn mặt trắng nõn bừng đỏ, cúi đầu lặng thinh.

Hai người đứng nghỉ ngơi một hồi, nhàn tản nhìn quanh xem mình chạy đến đâu rồi. Hiển nhiên hai người chạy quá nhanh nên đã từ chỗ náo nhiệt chạy đến khu bình dân. Nhà cửa xung quanh không còn lợp mái ngói nữa mà là bằng cỏ tranh.

Cũng may Tất Tử Hạo không có hỏi ‘vì sao bọn họ lại dùng cỏ tranh mà lợp nhà.’

Phương Quý Bắc bắt đầu gõ cửa, rồi kéo Tất Tử Hạo vào nhà người ta ngồi tán gẫu. Nói thật Tất Tử Hạo trợn tròn mắt, hoàn toàn không tưởng tượng được sẽ có người mở cửa cho anh. Càng không ngờ rõ ràng là người xa lạ mà Phương Quý Bắc lại kết thân rất nhanh, cứ như đã quen lâu rồi.

Người này… thật sự là thuần thục mà!

Cậu ngồi một bên nghe, lòng phải công nhận Phương Quý Bắc rất dễ khiến người ta sinh thiện cảm. Tất nhiên những người dân ở đây cũng không có tâm cơ gì. Phương Quý Bắc mượn cớ xin nước uống mà họ dám mở cửa. Anh nói chuyện phiếm với họ, hỏi gì thì họ đáp nấy, không có giấu diếm điều gì. Đương nhiên những người này chỉ có căn nhà và bốn bức tường, thật sự không có gì mà sợ mất.

Bình sinh Tất Tử Hạo lần đầu tiên tận mắt thấy người nghèo, lần đầu tiên biết thế nào là sống bần cùng cam khổ. Y có đọc câu thơ của Đỗ Phủ ‘xuất nhập vô hoàn quần,’ vào nhà ra cửa chỉ có độc cái quần, nhưng chưa từng nghĩ sẽ có chuyện đó xảy ra – Hai người họ ngồi trong nhà nước nôi một hồi thì có người đằng sau hối, bảo người kia tán chuyện nhanh nhanh chút vì hắn còn phải ra ngoài làm.

Tất Tử Hạo bị kích động rất lớn. Sau đó, cậu hoàn toàn bị Phương Quý Bắc lôi đi từ nhà này đến nhà kia, nghe Phương Quý Bắc nói chuyện với người ta rằng cuộc sống ra sao, địa phương không tốt thế nào đại loại. Cậu nghe mà ngẩn ngơ.

Suốt cả ngày đi nói chuyện, Phương Quý Bắc cũng giúp đỡ được nhiều người biết cách làm ăn. Anh thấy người nghèo khó quá thì cũng cho chút bạc. Dễ dàng thấy anh rất quen với cảnh làm lụng vất vả nên từ lời ăn tiếng nói đến hành động đều cực kỳ thuần thục.

Đây là một thế giới khác, một cuộc sốngchân thật tồn tại trước mắt Tất Tử Hạo. Ngay cả mồ hôi trên trán Phương Quý Bắc cũng rất đỗi chân thật.

οοο

“Sao hoàng thượng phải chỉ họ cách kiếm sống vậy? Không phải trực tiếp cho ngân lượng sẽ tốt hơn sao?" Trên đường hồi cung, Tất Tử Hạo hỏi Phương Quý Bắc.

“Cứu giúp chứ không thể cứu nghèo. Ta chỉ có ngần ấy bạc, chẳng lẽ cho hết tất cả được sao?" Phương Quý Bắc hỏi lại, ngẩng đầu nhìn trời mà thở dài, “Nơi này vẫn còn là kinh thành phồn hoa. Thật sự còn có nơi bần cùng đến độ ngươi không tưởng tượng nổi đâu…"

Anh nghiêng mặt sang bên. Tất Tử Hạo nhìn trộm thì thấy mỗi ánh mắt bi thương chứ biểu tình anh không hề thay đổi. Thậm chí khuôn mặt anh còn giữ được vẻ rạng ngời như mới nói chuyện với người ta.

“Ðời người khổ kể làm sao xiết, đành than dài gạt vết lệ hoen (1)." Tất Tử Hạo cố ý ngâm để Phương Quý Bắc hỏi, “Cái gì mà ‘đành than dại’ gì chứ?"

Tất Tử Hạo giải thích ý nghĩa cho anh, đồng thời hào hứng kể luôn sự tích của Khuất Nguyên. Phương Quý Bắc nghe xong thì rất nghi hoặc, “Nhưng tại sao hắn muốn nhảy sông? Hoàng đế mà không tốt thì có tạo phản là dĩ nhiên, hơn nữa nói là diệt quốc nhưng dân chúng không có chết thì cũng đâu coi là mất nước được?"

“Lúc Hoàng thượng đánh giết vào kinh, không phải cũng có rất nhiều đại thần hy sinh cho giang sơn sao?" Tất Tử Hạo trả lời bóng gió. Phương Quý Bắc suy nghĩ xong thì gật đầu, “Đến giờ ta cũng không hiểu vì sao họ phải tự sát. Đương nhiên cũng có một số kẻ sợ tội, nhưng cũng có số người sống rất tốt mà."

“Hoàng thượng không hiểu được loại khí tiết đó đâu." Tất Tử Hạo thốt ra mới thấy mình xúc động quá nên im ngay.

Phương Quý Bắc dừng bước, đoạn chỉ tay vào chỗ họ mới đi ngang qua, “Cuộc sống dân chúng ra nông nỗi này mà bọn họ không ‘khí tiết’ đi tìm cái chết, ta dẫn một đám người cùng đường xâm nhập kinh thành giết hoàng đế thì họ lại tự sát? Đây là cái khí tiết gì chứ?"

“Tâm Hoàng thượng nhớ về vạn dân thật là phúc của xã tắc." Tất Tử Hạo bình thản nói. Phương Quý Bắc nghe không ra giọng điệu trào phúng của cậu, thế nhưng anh cảm giác được. Anh gãi gãi đầu, cảm thấy người đọc sách đúng là thần bí thật mà.

οοο

Trở lại cung, Phương Quý Bắc tiếp tục bận rộn.

Anh thích ở ngoài cung cày cấy trồng trọt hơn là ngồi trong làm hoàng đế, bởi vì làm lụng thì không cần nhọc lòng. Tuy với anh chuyện làm hoàng đế không phải là không thể, nhưng rất là phiền. Đương nhiên, giờ anh đèo cõng quá nhiều nên có muốn buông tay cũng không thể.

Đủ chuyện túi bụi, nào là mở khoa thi, tuyển quan nghề và chuyện trong triều cũng đủ khiến anh không cách nào nhàn hạ. Tuy mỗi ngày đều lâm triều sớm trước, nhưng giờ đã thành lâm triều luôn tuồn từ khi mặt trời mọc đến mặt trời lặn. Phương Quý Bắc chỉ có bận, bận nữa và bận mãi. Sáng thì thức sớm mà đêm lại ngủ trễ nên thân thể cường tráng như trâu càng ngày càng gầy gộc.

Trong tình thế đó, anh còn muốn tập viết và đọc sách mỗi ngày. Tất Tử Hạo và Nhậm Thiên còn thay phiên nhau được chứ anh thì không thể.

Cứ thế làm Phương Quý Bắc cực kỳ mỏi mệt. Điều đáng chú ý nhất là sự tình lộn xộn mà làn sóng phản đối bên dưới lại quá lớn. Hết phân nửa đại thần thì biếng nhác, còn số nửa kia thì đâu đâu họ đi cũng bị làm khó dễ. Tuy Đại Nhạc chiếm được thiên hạ cấp kỳ nhưng việc trị quốc vẫn cần dựa vào văn thần, kể cả khi họ không có bản lĩnh vượt trội gì đi nữa.

Tiểu nhân chuyên tài trục lợi, thủ đoạn tất nhiên xảo quyệt hơn người quân tử dửng dưng. Phương Quý Bắc là tên giặc nước soán vị nên anh sẽ không được nho sĩ thừa nhận. Huống chi anh lại trưng ra bộ điệu như thế.

“Kế hoạch hiện giờ là trấn an lòng sĩ tử trước, cho họ ưu đãi nhất định nào đó. Ta thấy mở khoa thi lần này, đầu tiên đừng động gì tới bọn quan tuyển cử Minh Kinh cả. Cứ tìm người của khoa thi trước để ra đề mục, gọi là khoa văn đi. Ngoài khoa văn ra, hãy mở thêm một khoa thi tạp để tuyển người có đa tài đa nghệ." Cho dù Khổng Chi Cao và Phương Quý Bắc không có lâm triều thì mỗi ngày đều gặp nhau để bàn bạc những phiền toái trước mắt. Khổng Chi Cao vốn đang có mối lo nên nhân tiện nói, “Nên mở khoa thi tạp sau khoa văn. Chúng ta cần những người không chỉ nhất nghệ tinh thôi mà phải biết chữ nữa. Ít nhất về sau, cũng dạy và phát triển được…"

“Mấy cái đó đúng là nên làm, nhưng… làm sao trấn an tình hình hiện nay? Nếu gây sức ép cho họ vậy, sợ sẽ không có bao nhiêu người đến thi khoa văn chứ đừng nói khoa tạp." Phương Quý Bắc nhức cả đầu, “Bàn sao cũng ra một kiểu, dù tìm được người tài nhưng có thể vì bị áp lực lớn mà bỏ ngang… Ây da! Thiệt nóng máu mà, cái lão tổ tông nhà ngươi thật sự nói mấy câu không đạo lý vậy sao?"

“Lão ta nói gì không quan trọng, điều cần kíp là người khác hiểu như thế nào kìa." Khổng Chi Cao cười khổ sở, “Nếu đầu óc những người đó cứ chăm chăm vào vế sau ‘tiểu nhân nghe cái lợi riêng(2)’ thì sẽ không ai quan tâm tới những quan điểm khác mà lão nói."

“Tổ tiên của Khổng thừa tướng— là Khổng thánh nhân sao?" Tất Tử Hạo đang đứng bên cạnh ghi chép, rốt cuộc nhịn không nổi tò mò buột miệng hỏi. Khổng Chi Cao nghiêm nghị gật đầu, trong khi Phương Quý Bắc liếc xéo hắn một cái rồi quay sang Tất Tử Hạo, “Đừng có nghe hắn nói nhảm, gặp ai hắn cũng tự xưng mình là chắt trai đời bảy mươi tám của Khổng tử hết. Thiệt ra ngoại trừ cái họ thì hắn không có dính cái manh áo nào với lão ta hết."

Hai người đấu võ miệng một hồi mới phát hiện Tất Tử Hạo bị dọa đến đờ ra, cả hai mới nhìn nhau cười, “Thôi đừng quậy nữa, bàn tới đâu rồi?"

Hai người họ cùng nhau khởi nghĩa giành thiên hạ, trải qua thời gian dài với nhau nên tất hiểu nhau sâu sắc. Mấy chuyện nói đùa này thật ra rất bình thường. Nhưng vì Tất Tử Hạo chưa bao giờ thấy họ đùa thế nên cậu có bị dọa táng hồn cũng là thường tình.

Cậu sực nhớ chuyện khi nãy thì kéo cả bọn về đúng đề tài, “Ta nghĩ cách đối phó tốt nhất với bọn văn sĩ là dùng thánh nhân trị thánh nhân. Chúng ta đừng nói Khổng tử viết sai mà bảo là bọn họ lĩnh hội lời Khổng tử sai… Chí hướng cả đời của Khổng tử là trị quốc thì sao lại khinh thường nông dân và thợ nghề chứ, không phải sao?"

Cậu lẳng lặng nói với biểu cảm bình thản trong khi hai người kia thì trố mắt. Khổng Chi Cao nheo mắt nhìn Phương Quý Bắc thì anh gật đầu, “Ta thấy vậy rất hay. Lão Khổng, ngươi thấy sao?"

Khổng Chi Cao gật đầu theo, “Đây quả là biện pháp tốt, nhưng mà…" Hắn chần chừ một hồi rồi nhìn sang Tất Tử Hạo, “Nói thì dễ, nhưng muốn tạo ảnh hưởng thì rất khó. Đầu tiên là không dễ kiếm người viết văn, mà có tìm được thì làm sao phân bố văn của hắn ra khắp nơi? Giờ không phải như trước kia, trong kinh thành không có đại nho sĩ, hơn nữa…"

“Thật ra không phải không có cách…" Tất Tử Hạo nhìn Khổng Chi Cao, thấp giọng nói, “Quan phủ có công báo, chúng ta có thể gộp viết văn vào đó. Còn về người viết văn…"

Y giơ tay lên mà khẽ cười, “Tuy không dám xưng là đại nho sĩ, nhưng chuyện thả con săn sắt bắt con cá rô thì ta vẫn làm được."

——————

~Bàn giải đáp thắc mắc vặn xoắn~

(1) Ðời người khổ kể làm sao xiết, đành than dài gạt vết lệ hoen là lời Nhượng Tống dịch ra từ câu thơ của Khuất Nguyên “Trường thái tức dĩ yểm thế hề, ai dân sinh chi đa gian" trong bài thơ Ly Tao.

(2) “Quân tử nghe câu trung nghĩa, tiểu nhân nghe cái lợi riêng" là mình dịch từ câu của Khổng tử trong Luận ngữ, “Quân tử dụ vu nghĩa, tiểu nhân dụ vu lợi."